روش‌شناسي غزالي در مواجهه با حكمت سينوي

Ghazali’s Methodology in Confronting Avicenna’s Philosophy

آن‌چه اغلب در متون تاريخ فلسفه دربارۀ رويكرد غزالي به فلسفه يافت مي‌شود، به جنبه‌هاي انتقادي و انكاري غزالي مربوط است؛ بدين صورت كه او را نقطۀ عزيمت عقلگرايي اشاعره و مخالف فلسفه و به‌ ويژه فارابي و ابن‌سينا معرفي مي‌كند. اما آيا اين مطلب موضع حقيقي غزالي را بازگو مي‌كند؟ پاسخي كه در اين مقاله ارائه شده، شيفتگي غزالي نسبت به حكمت مشرقي ابن‌سينا و دنباله‌روي آن را مورد بحث قرار داده و تأثيرپذيري در روش و نگرش غزالي از ابن‌سينا را به نحو پديدارشناسانه نشان مي‌دهد؛ بدين معنا كه هرچند ادبيات انتقادي غزالي كه برآمده از موضع سياسي اوست، انگيخته‌هايي را در مخالفت جريان فلسفي به دنبال داشته، اما در موضع فردي، او پيرو حكمت مشرقي است و جريان‌سازي آن را تقويت كرده است.

In the history of philosophy, what is found about Ghazali’s views on philosophy is often his critical ones, so that his views are introduced as a departure point of the Ash'arites rationalism and are regarded as opposing to philosophy, especially, opposing to Avicenna and Farabi’s philosophical views. but, does this show the real position of Ghazali? The answer proposed in this article shows Ghazali’s fascination to Avicenna’s Eastern Hekmat and his following Avicenna’s footsteps. Also, Ghzali’s influence from Avicenna in his methodology and attitude is shown in a phenomenological way; that means, although critical literature of Ghazali, which is due to his political position, made some of his philosophical views, but individually, he is the follower of eastern Hekmat.