مقايسه مباني فلسفي و روش‌ شناختي خواجه نصيرطوسي و صدرالمتالهين شيرازي در اثبات واجب تعالي

The comparison of the Philosophical and methodological principles of Khaje Nasir al-Tusi and Sadr al-Mutallahin Shirazi in proving the being Necessity

در مقايسه مباني و مسائل روشي هر دو انديشمند، خواجه طوسي با تأثيرپذيري از مسائل فلسفي مشاء و ورود اين مطالب در حيطه كلامي صبغه ديگري به مسائل الهيات داده است. وي در اثبات واجب تعالي فقط به امتناع دور و تسلسل اكتفا نكرده است؛ برهاني اقامه نموده كه با طرح دو مقدمه تصوري و تصديقي بدون امتناع دور و تسلسل به اثبات واجب ميرسد. ملاصدرا نيز در پرتو قواعد و اصول تأسيسي حكمت متعاليه از ابتكارات روشي خاصي بهره برده است. ايشان با مقدمات فلسفي طرحي جديد از برهان امكان و وجوب ارائه كرده و در موضعي ديگر با طرح اصالت وجود به وحدانيت وجوب وجود و از اين رهگذر به اثبات واجب پرداخته است؛ ازاينرو نوشتار حاضر با روش توصيفي-تحليلي ضمن اشاره به چگونگي استدلال و روشهاي مختلف خواجه و صدرا درباره اثبات حق تعالي، به تبيين ميزان و نحوه تاثيرپذيري فلسفي هر يك از دو حكيم پرداخته است. درنهايت دستاوردها و مواضع وفاق و خلاف اين دو انديشمند در مباني و روش مورد اشارت قرار گرفته است.

In comparison to the principles and methodological problems of both thinkers it should be said that Al-Tusi is influenced by philosophical problems of Peripatetic and the entry of this material in the field of theology, as a result, he has transformed the problems of theology. In proving the exalted Necessity, he did not merely refuse to impossibility of vicious circle and endless chain, rather he demonstrated that proving the Necessity by proposing two conceptual and propositional premise without impossibility of vicious circle and infinite regress. Mulla Sadra, in the light of the founded rules and principles. of the transcendent wisdom, has also taken particular method initiatives. He has, with philosophical premises, presented a new outline of proof from contingency and necessity. and elsewhere he has dealt with the unicity of the necessity of existence and in this passage he has proved being by principality of existence. Hence, this paper uses a descriptive-analytical method, while referring to the manner of arguments and different methods of the Al-Tusi and Sadra for proving the exalted Right, describes the extent and the modes of philosophical influence of each of the two philosophers. Finally, the similar and different achievements and positions of the two thinkers in the fundamentals and method are discussed.