ابتناي اخلاق بر دين از ديدگاه آدامز و علامه طباطبايي

Dependence of Ethics on Religion from Adams and Tabatabaei' viewpoint

از عناصر مهم اكثر اديان، سفارش‌ها و تأكيدات اخلاقي است؛ به نحويكه ارتباط وثيقي بين حوزه دين و اخلاق فرض شده است. در دو دين مسيحيت و اسلام نيز وابستگي اخلاق به دين به عنوان موضوعي مفروغ‌عنه تلقي مي‌شود. در اين مقاله به بررسي نظرات رابرت آدامز و علامه طباطبايي، دو تن از متفكران معاصر اين دو دين در موضوع ارتباط دين و اخلاق و نحوه وابستگي اخلاق به دين از نظر آنان پرداخته شده است. آدامز، از طرفداران نظريه امر الهي در دوران معاصر، سعي كرده است با تفكيك مقام ارزش از مقام الزام در اخلاق و وابسته‌دانستن الزام به امر الهي و استقلال ارزش از امر الهي، همچنين با جداساختن عنصر معنا از ماهيت در عبارات و گزارههاي اخلاقي نظريه خود را از بند اشكالات تقرير سنتي وارد بر نظريه امر الهي رها سازد. در اين مقاله مطرح شده است كه ميتوان مفهوم خوبي از منظر آدامز و مراتب آن را با مبحث مراتب وجود از نظر علامه و بحث وجدان و نداي درون در آدامز و مبحث فطرت و نقش آن در اخلاق از ديدگاه علامه مقايسه كرد؛ همچنين مبحث الزام در آدامز با اعتباريات در علامه مورد مطابقت قرار گرفته است. ضمناً موضوع ساخت اجتماعي اخلاق از نظر علامه كه فلاسفه اسلامي كمتر بدان پرداخته‌اند، با نظر آدامز در باب نقش ديگري و اجتماع در شكل‌گيري اخلاق، مقايسه شده است.

One of the most prominent aspects of most religions is their recommendations and emphasis on moral values in a way which is considered to be an intimate relation between religion and morality. In Christianity and Islam, dependence of ethics on religion was taken for granted. In this article, we assess dependence of ethics on religion from Adams and Tabatabaei’s viewpoint. Adams, as a proponent of divine command theory, has circumvented the traditional objections against divine command theory by distinguishing the value from the obligation in morality, depending the obligation on divine commands and autonomy of value from divine command and finally, by separating the element of meaning from essence in moral propositions. In this essay, Adam’s understanding of the concept of goodness and its levels has been compared with the grades of existence from Tabatabaei’s viewpoint. Also, conscience from Adams point of view has been compared with innate (fitrah) and its role on ethics in accordance with Tabatabaei’s vantage point. Additionally, the obligation from Adam’s view point and ideality from Tabatabaei’s view have been comparatively studied. Finally, social construction of morality in Tabatabaei and Adam’s view regarding the role of “other” and community in forming the morality has been discussed.