توسعه نيافتگي واردات و صادرات ايران و روسيه در عصر قاجار (1174-1304 ه.ش)

Undeveloped Imports and Exports of Iran and Russia in the Qajar era (1174-1304 AD)

ايران در دوره قاجار براي نوسازي ساختارهاي قديم خود و آشنايي با اقتصاد و صنعت و پيشرفت‌هاي واردات و صادرات گام‌هاي برداشت، اما چشمگير نبود. ضعف ساختار اقتصادي سبب شد تا در اقتصاد بين‌المللي آن عصر جايگاهي نداشته باشد اما موقعيت مناسب تجاري ايران رابطه با كشور روسيه را گسترش داد. در اين پژوهش كوشيده مي‌شود با تكيه‌ بر اسناد دوره قاجار ساختار توسعه‌نيافتگي واردات و صادرات با كشور روسيه را در اين دوره مورد بررسي قرار دهيم. در اين مقاله سعي شده از لحاظ نظري دلايل جايگزيني واردات و صادرات ايران و عواملي كه ايران را در چنبره وابستگي و عقب‌ماندگي قرار داد را مورد تحليل قرار دهيم. اينكه آيا توسعه‌نيافتگي واردات و صادرات ايران و روسيه ناشي از سياست‌گذاري‌هاي نادرست دولت‌هاي قاجار است يا دولت‌هاي بعد نيز در آن شريك‌اند؟ بر اساس يافته‌هاي تحقيق دولت‌هاي استعمارگر ازجمله روسيه در قرن نوزدهم از طريق محدود كردن فعاليت سرمايه‌داران ايراني در حوزه‌هاي مهم صنعتي، ايجاد وابستگي صنعتي و محدود كردن واردات و صادرات، ورشكسته كردن صنايع داخلي، سوق دادن اقتصاد كشور به سمت توليد مواد اوليه و خام و محروم كردن ايران از دريافت بخش قابل‌توجهي از درآمدهاي نفتي در يك دوره بلندمدت، نقش مهمي در توسعه‌نيافتگي صنعتي ايران دارند. اگر چه قاجارها زمينه‌ساز توسعه‌نيافتگي صنعتي ايران بودند، اما دولت‌هاي پس از قاجار نيز در توسعه‌نيافتگي صنعتي ايران نقش پررنگي داشته‌اند.

During the Qajar period, Iran was not impressive enough to modernize its old structures, familiarize itself with the economy and industry, and the progress made in importing and exporting. The weakness of the economic structure has made it unrivaled in the international economy, but its proper trading position has expanded its relationship with Russia. In this research, we tried to examine the structure of the development of import and export with the Russian Federation during this period by using the documents of the Qajar period. In this article, we have tried to analyze the reasons for the replacement of Iranian imports and exports and the factors that put Iran at the forefront of dependence and backwardness. Is the development of the import and export of Iran and Russia due to the incorrect policies of the Qajar governments or the subsequent governments? According to the research findings of colonial governments, including Russia in the nineteenth century, by limiting the activity of Iranian capitalists in important industrial fields, establishing industrial dependence and limiting imports and exports, bankrupt the domestic industry, pushing the country's economy toward raw materials production, and Depriving Iran of a significant portion of oil revenues over a long period of time plays an important role in Iran's lack of industrial development. Although the Qajars were the cause of Iran's industrial depletion, post-Qajar governments also played a major role in Iran's lack of industrial development.