اختلاف قرائت در اولين آيه ربا و نقش آن در آراء مفسران و فقيهان شيعه

Different Readings in the First Verse Usury and its Role in the Commentators'' Opinions and Shia Scholars

اختلاف قرائات قرآني در برخي از آيات الاحكام، باعث اختلاف در برداشت و فهم مفسران و فقها شده است. در اين مقاله با توجه به اهميت بحث ربا در جامعه و مذمت و نهي از آن در اقتصاد اسلامي، به بررسي اختلاف قرائات آيه 39 سوره روم و اثر آن بر آراي مفسران و فقيهان شيعه مي‌پردازيم و ضمن تبيين و تحليل لغوي، قرائي، روائي و تفسيري ربا با بيان اختلاف قرائت دو واژه «ءَاتَيْتُم (اَتيتم)» و «لِيَرْبُوَا (لِتُربُوا)» و بررسي وجوه قرائات و احتجاجات هر قرائت، با نگاهي تحليلي نشان داده مي‌شود كه تنوع برداشت‌هاي حُكمي از اين آيه از قبيل رباي حلال يا حرام و نيز تنوع برداشت‌هاي مصداقي همچون تفسير متعلَّق ربا در آيه به عطيه يا هديه يا هبه يا قرض فايده دار يا رباي نسيئه در نظر مفسران و فقيهان شيعه، ناظر به اختلاف قرائات آيه است و توجه به قرائات توسط بسياري از اين فقيهان و مفسران است كه ظرفيت اين تفاسير و فتاوي مختلف را ايجاد كرده است.

The variant Quranic readings in some verses, have led to the differences in the exegetes and jurists’ inferences. In this essay, considering the importance of the issues of usury in Muslim society and its condemnation in Islamic economical system, the variant readings of the Quranic verse of 30:39 have been explored and the impact of this variation on the views of Shiite exegetes and jurists has been pointed out. Here, in addition to the explanation of the lexical, verbal, narrative and exegetical aspects of the concept of usury, the two terms of «(ءَاتَيْتُم (اَتيتم)» و «لِيَرْبُوَا (لِتُربُوا» and the different ways of reading them and justifications expressed for each have been discussed using an analytic approach. It is concluded that, the various inferences made of this verse such as the permissibility or impermissibility of usury and the variety of the partial inductions concerning the verse such as the fact that the verse refers to the gifts or lending or Nasi’eh usury, are all the consequences of the various ways of reading the verse. Then the attention of the jurists and exegetes to the variations of the reading has led to the variety of inferences about the verse.