تحليل انتقادي روايات به ظاهر متعارض در باب «مزاح»

Critical Analysis of Seemingly Contradictory Narratives of "Humor"

امروزه، مطالعات علمي فراواني روي شادي و نشاط به عنوان يكي از فرايندهاي جسمي و رواني لازم و ضروري براي زندگي بشر انجام گرفته كه بالتبع ضرورت شاد بودن و لزوم شوخي كردن را به عنوان يك عامل اصلي مورد توجه قرار مي‌دهد. مسئلة اصلي اين مقاله آنست كه كنش شوخي كردن، از منظر دين امري پسنديده و توصيه شده است يا مردود و نهي شده؟ اگرچه شوخي به عنوان يك عمل در كتب فقهي به شكل پراكنده و بيشتر ناظر به عوارض آن در مقولات ديگر مورد بحث قرار گرفته، اما كمتر خود به عنوان موضوع بحث مورد توجه بوده است. اين غفلت، زماني بيشتر خودنمايي مي كند، كه مراجعه به روايات، ما را با تعارض اوليه و ظاهري ادله مواجه مي كند. اين مقاله،‌ بر آنست كه با رويكردي نظام‌مند و جامع‌نگري با مراجعه به روايات «مزاح»، موضع اسلام را نسبت به شوخي كردن مشخص كرده و الگوي نظري شوخي كردن را ترسيم نمايد. در مقام‌جمع‌بندي، اين مقاله، ضمن ترسيم الگوي مذكور، منشأ و كاركردهاي مثبت شوخي كردن، مصاديق شوخي گناه‌آلود و زياده و كژكاركردهاي آن دو را مورد بحث قرار داده است.

Humor is a common act of communication in our daily life. Today, there is a great deal of studies on the significance of happiness in mental and physical processes; hence the necessity of humor as one of its paradigm. This paper argues Islamic perception of humor and whether it is recommended or prohibited by the comprehensive outlook of Islam towards human life. Juridical books have discussed humor sporadically and mentioned its aftermath in other aspects, yet the discussion of humor as a unique subject of study has been overlooked in the field. This issue is more evident when the outward and primary meanings of several hadiths contradict with each other. On the one hand, humor is seen in the Sunnah and is recommended by Shiite Imams, on the other hand, in other ahadith, humor is prohibited and several negative results are mentioned. This paper aims to define Islamic view of humor and draw a theoretical model of humor based on ahadith. The findings demonstrate that humor itself is recommended in Islam and what makes it prohibited is either to commit a sin by humor or to use it excessively. In other words, Islam decries sinful and excessive employment of humor. Finally, the paper argues the origin and positive aspects of humor and explores examples of sinful and excessive use of humor as well as its misapplications.