بررسي تاثير سياستهاي قيمتي و سرمايه گذاري در فن‏آوريهاي آب اندوزو بر كسري مخازن آب زيرزميني و هزينه‌هاي اجتماعي در استان خراسان رضوي

به منظور مقايسه تاثير سياست قيمت‏گذاري آب با سياست افزايش راندمان آبياري و سرمايه‏گذاري در تكنولوژي‏هاي آب اندوز، بر روي كاهش كسري مخازن آب‌هاي زيرزميني، ميزان توليد، خالص واردات، خالص منافع اجتماعي و درآمد كشاورزان در سال زراعي 9291 در استان خراسان رضوي، پنج شهرستان شامل: مشهد، سبزوار، نيشابور، تربت جام و تربت حيدريه انتخاب و تاثير اين سياست‏ها با استفاده از نوعي مدل برنامه‌ريزي رياضي مثبت (PMP_GME) بررسي گرديد. بررسي تاثير افزايش قيمت آب نشان داد كه هر چند اين سياست در مناطق مختلف نتايج متفاوتي داشته و اجراي آن را غير ممكن مي‏سازد، اما درآمد كشاورزان را بين 19 تا 98 و بطور متوسط 63 درصد كاهش و هزينه‌هاي اجتماعي را 50 درصد افزايش مي‌دهد. بطوري كه هزينه هر مترمكعب آب صرفه جويي شده 5750 ريال خواهد بود. با افزايش راندمان انتقال و توزيع آب و بدون افزايش سطح زير كشت، كسري مخزن بطور متوسط، 83 درصد كاهش مي‌يابد. هزينه كشاورزن نيز 300 ريال و هزينه‌هاي اجتماعي 700 ريال براي هر متر مكعب خواهد بود. اگر كل راندمان آبياري تا حد پتانسيل آن اصلاح شود كسري مخزن 106 درصد كاهش مي‌يابد. اگر افزايش راندمان بدون كنترل سطح زيركشت باشد اگر چه توليد افزايش مي‌يابد اما كسري مخزن در شرايطي افزايش يافته وليكن بطور متوسط 53 درصد كاهش مي‌يابد. جايگزيني سيستم‌هاي جديد بجاي قديمي و افزايش راندمان آبياري در حد پتانسيل بدون افزايش سطح زير كشت، كسري مخزن را 94 درصد كاهش مي‌دهد. اما بدون افزايش راندمان مصرف تنها 63 درصد كسري مخزن اصلاح مي‌شود. لذا پيشنهاد مي‏شود، دولت ضمن نصب كنتورهاي هوشمند، در مناطقي كه نسبت به افزايش راندمان انتقال و توزيع اقدام مي‏كند، ميزان برداشت آب از چاه را به ميزان افزايش راندمان آبياري كاهش دهد. همچنين در دشت‏هاي بحراني، اعطاي تسهيلات براي سيستم‏هاي نوين آبياري مشروط به كاهش برداشت آب شود.