تبيين و سطح‌بندي عوامل مؤثر بر اهميت مرزها با تأكيد بر مرزهاي خشكي

مطالعۀ مرزهاي سياسي از مباحث عمده در جغرافياي سياسي محسوب مي‌شوند. مرزها به‌دليل ماهيت و كاركردي كه دارند؛ به‌عنوان جداكنندۀ قلمرو كشورها و مشخص‌كنندۀ حد نهايي حاكميت كشورها و نيز نقطۀ شروع تعامل و ارتباط كشورها با يكديگر، از اهميت بالايي برخوردار هستند. اما آنچه مسلم است، همۀ مرزها از اهميت يكساني برخوردار نيستند. گاهي برخي از مرزها به دلايل گوناگون براي كشورها اهميت بيشتري مي‌يابند كه اين اهميت بيشتر موجب افزايش توجه دولت‌ها به اين مرزها مي‌شود. اين تحقيق سعي دارد تا عوامل مؤثر بر اهميت مرزها را شناسايي و سپس رتبه‌بندي نمايد. براساس مطالعات صورت‌گرفته و مطابق نظريات و ديدگاه‌هاي موجود، 40 شاخص بر اهميت مرزها تأثيرگذار است كه براي درك بهتر آنها را در قالب 8 بُعد، طبقه‌بندي كرديم، به‌طوري‌كه هر بُعد داراي پنج شاخص است. ابعاد به‌دست‌آمده شامل: بُعد جغرافيايي، بُعد جمعيتي، بُعد اقتصادي، بُعد فرهنگي، بُعد امنيتي‌ـ دفاعي، بُعد هويتي‌ـ حقوقي، بُعد سياسي و بُعد منطقه‌اي و جهاني. براي تأييد ابعاد و شاخص‌هاي به‌دست‌آمده و نيز رتبه‌بندي آنها، پرسش‌نامه‌هايي طراحي و بين صاحب‌نظران در اين زمينه، توزيع شد. نتايج به‌دست‌آمده براساس تحليل آماري پرسش‌نامه‌ها، حاكي از اين بود كه تنها 3 شاخص از مجموع 40 شاخص استخراج‌شده، رد شدند و مابقي شاخص‌ها مورد تأييد قرار گرفتند. همچنين رتبه‌بندي ابعاد با توجه به ميزان تأثير آنها بر اهميت مرزها، به‌صورت ‌زير به دست آمد: 1 بُعد امنيتي‌ـ دفاعي؛ 2 بُعد اقتصادي؛ 3 بُعد سياسي؛ 4 بُعد جغرافيايي؛ 5 بُعد منطقه‌اي و جهاني؛ 6 بُعد جمعيتي؛ 7 بُعد فرهنگي؛ 8 بُعد هويتي‌ـ حقوقي.