سيطرۀ نظام بازار بر نظام آموزش عالي ايران

Domination of Market on Higher Education in Iran

در اين مقاله فرآيند سيطرۀ بازار بر جامعه ايران از خلال آموزش عالي، به‌عنوان عالي‌ترين نهاد تربيت انساني استراتژيست و اقتصادي كه منطق بنيادي بيشتر كنش‌هايش منطق هزينه-فايده است، در دوران پساجنگ بررسي شده است. براي تحليل اين مسأله از ايده‌هاي پولاني دربارۀ بازار و همچنين بازنمايي‌هاي فضاي لوفور در نظريۀ «توليد فضا» و مفهوم «انسان كارآفرين» بهره برده‌ شده است. در روش‌شناسي نيز از روش تاريخي پس‌روندي- پيش‌روندي استفاده شده و داده‌ها از بررسي اسناد به دست آمده است. نتايج اين مطالعه تاريخي بيانگر واقعيت‌هاي زير است: «توجيه علمي- اخلاقي» در برنامۀ درسي براي روند بازاري‌شدن، «رقابتي‌سازي»، «شركتي‌كردن»، «تجاري‌سازي»، «پولي‌سازي»، «خصوصي‌سازي» و در نهايت تبديل دانش به «كالا». در اين فضا، شخصيتي با «اميال كارآفرينانه» پرورش يافته كه نتيجۀ كنش‌هاي او ناممكن‌شدن امر اخلاقي جامعه‌ محور، تشديد مدرك‌گرايي، نزديك‌شدن دانشگاه به بازار و دانش به صنعت از يك‌سو و تبديل آن به كالا و ابزاري‌شدن آن از سوي ديگر، ذيل اسطورۀ انسان كارآفرين است.

In this article, the process of domination of market system in society through Higher Education is invesgated. Higher Education has been considered as the main institution in training of strategist human that measurs most of his/ her actions based on cost- benefit. This article studies the issue since 1368 (1988) in Iranian Higher Education system. The study uses K. Polaney’s idea on market system as well Lefebvre’s theory on “representation of space” and the concept of “intreprenuership- man”. The methodology was dialectical- historical method of regressive- progressive. The technic for data gathering was “documentary review”. The main results of the study were: “scientific- moral justification” to marketing process in curriculum, “competitive”, participation”, “commercialization”, “monetarization”, “privatization” and at least, convert of knowledge as “good thing” to “commodity”. In this space, a kind of personality is trained that has interpreneureship desire. The result of actions of the personality makes the socially oriented ethic impossible, increase formal certificatism, makes closer university’s realm to industry. Eventually, these actions make knowledge instrumental due to “intrepreneureship myth”.