شوخ طبعي قوميتي در ايران

يكي از وجوه مهم هر فرهنگ و اجتماعي عرصه شوخ‌طبعي و مطايبه است. بر اين اساس، در پژوهش حاضر هدف اصلي محققان، مطالعه تاريخچه شوخ‌طبعي‌هاي قوميتي در ايران، انواع و گونه‌هاي آن و ارائه تبييني جامعه‌شناختي از ريشه‌هاي تاريخي-اجتماعي شوخي‌طبعي‌هاي قوميتي در ايران بوده است. لذا، با اتخاذ روش «مطالعه اسنادي» و با بررسي اسناد و منابع ادبي و تاريخي موجود، تلاش گرديد تا به سؤالات تحقيق پاسخ داده شود. يافته‌هاي به‌دست‌آمده حاكي از آن بود كه اولاً در گذشته فرهنگي ما شوخ‌طبعي با افراد و گروه‌هاي اقليت، و نيز ساكنان شهرها و قوميت‌هاي گوناگون همواره وجود داشته است. به‌عبارت‌ديگر، شوخ‌طبعي‌هاي قوميتي در جامعه ايران، از تنوع و گستردگي قابل‌توجهي – هم از حيث قالب و هم از حيث مضمون- برخوردار بوده‌اند. ثانياً از حيث قالب بخشي از اين شوخ‌طبعي‌ها در عرصه ادبيات فارسي و در قالب ژانرها و گونه‌هاي ادبي (شهرآشوب‌ها، كارنامه‌ها، شوخ‌طبعي‌هاي مختلط و بازي با لهجه‌ها)، و بخش ديگر در عرصه نمايش‌ها و آئين‌هاي سنتي (در قالب نمايش‌هايي مانند سياه‌بازي، خيمه‌شب‌بازي و صندوق كابلي) وجود داشته‌اند. به‌ علاوه، در اين گونه از شوخ‌طبعي‌ها، اعراب، تركان، روستاييان، و ساكنان شهرهاي مختلف كشور به‌ عنوان گروه هدف و يا سوژه شوخ‌طبعي‌ها مورد هجو و نكوهش شعرا و نويسندگان واقع شده‌اند. درنهايت، تبيين جامعه‌شناختي يافته‌هاي تحقيق از طريق نظريه ديويس در زمينه شوخ‌طبعي‌هاي قوميتي و قصه‌هاي احمقان صورت گرفته است.

Witness and humor is an important aspect of a culture. So, present assay aims to study the history of ethnic humor in Iran and its diverse types in order to provide a sociological explanation about social- historical origins of the diverse range of ethnic humor in Iran. We try to answer the research questions using the method of “documentary study”. Results show that there has always been diverse kinds of humor with minority groups and individuals, as well as residents of different cities and ethnicities in Iranian culture. In other words, ethnic humor in Iranian society has enjoyed a great deal of variation both in form and in content. Secondly, Ethnic humor has found in the Persian literature in literary genres (Shahr-ashoob, Karnameh-saraii, Mixed humor, and playing with dialects), and in the field of traditional shows and dramas (such as marionette, siah-bazi, and Kabuli-box). In addition, Arabs, Turks, villagers, and residents of different cities of the country have been ridiculed by poets and authors as the target group or the subject of ethnic humor. Finally, the sociological explanation of the findings is carried out through Davies’ theory of ethnic humor and stupid stories.