«ايرانشهري»، عامل بقا يا استبداد؟ درنگي در آراء سيدجواد طباطبايي و محمدعلي همايون كاتوزيان

مفهوم ايرانشهري، يكي از مفاهيم اساسي در انديشه سياسي ايران است. مفهومي كه توافقي عام بر سر چيستي آن وجود دارد، اما در مورد روند تحولش در طول تاريخ و نتايج منتج از آن اختلاف‌نظرهاي فراواني هست. چگونگي نگاه انديشمندان به اين مفهوم  و نتايجي كه از عملكرد آن در تاريخ ايران استخراج كرده‌اند، مسئله مقاله پيش روست. پاسخ به اين مسئله را از طريق بازخواني جايگاه مفهوم ايرانشهري در سامانه نظري محمدعلي همايون كاتوزيان و سيدجواد طباطبايي جستجو كرده‌ايم. دو نظريه‌پردازي كه در رابطه با اين مفهوم در نقطه مقابل يكديگر قرار دارند؛ كاتوزيان اين مفهوم را عامل استبداد در ايران و طباطبايي آن را عامل بقاي ايران مي‌داند. ما در ابتدا چرايي اين نتيجه‌گيري را از خلل آراي طرفين شرح داده و در پايان علاوه بر نقد مفهوم ايرانشهري در اين دو سامانه نظري، سعي در نشان دادن تنگناهاي ايجاد كرده اين مفهوم براي انديشه سياسي ايران داريم.