اثر كمبود بور و آهن بر محتواي رنگيزه‌هاي فتوسنتزي، كربوهيدرات‌ها و تركيبات فنلي دو رقم سورگوم (Sorghum bicolor L.)

بور و آهن دو عنصر كم‌مصرف ضروري براي گياهان عالي هستند كه كاهش دسترسي به آنها مي‌تواند بر فرايندهاي حياتي تاثير نامطلوبي بگذارد. براي بررسي اثر كمبود اين عناصر بر سورگوم، بذرهاي سترون دو رقم كيميا و شوگرگريز در محيط تغيير‌يافته MurashigeSkoog به‌ترتيب در شرايط بدون بوريك اسيد (H3BO3) و حاوي نصف غلظت آهن، كشت و گياهچه‌ها پس از 21 روز برداشت شدند؛ سپس محتواي رنگيزه‌هاي فتوسنتزي، كربوهيدرات‌ها و تركيبات فنلي و فعاليت آنزيم فنيل آلانين آمونيا لياز (PAL) اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان دادند، محتواي كلروفيل a و b تنها در رقم كيميا در تيمار كمبود بور، به‌ترتيب 58 و 38 درصد و در كمبود آهن، 85 و 75 درصد نسبت به شاهد به‌طور معني‌دار افزايش يافت. محتواي كاروتنوئيدها در تيمار كمبود آهن در شوگرگريز، 8 درصد و در كيميا 80 درصد نسبت به شاهد افزايش و در تيمار كمبود بور، در شوگرگريز حدود 24 درصد كاهش و در كيميا 26 درصد افزايش يافت. در ريشه رقم شوگرگريز محتواي پلي‌ساكاريدها و قندهاي احياكننده در كمبود بور بيش از دو برابر افزايش يافت؛ ولي در تيمار كمبود آهن، افزايش محتواي قندهاي احياكننده، حدود 58 درصد بود. در رقم كيميا، محتواي قندهاي احياكننده گياهچه‌ها در كمبود بور تفاوت معني‌داري نسبت به شاهد نشان نداد و تنها در شرايط كمبود آهن، اين شاخص حدود 25 درصد در ريشه‌ها بيشتر شد. محتواي تركيبات فنلي ريشه‌ها با كاهش دسترسي به اين دو عنصر در هر دو رقم، 20 تا 35 درصد كاهش يافت؛ ولي در اندام هوايي تغيير معني‌داري مشاهده نشد. بين فعاليت آنزيم فنيل آلانين آمونيا لياز و محتواي تركيبات فنلي ريشه سورگوم گياهان در شرايط تنش، همبستگي مثبت وجود داشت؛ به‌طوري‌كه با كاهش فعاليت آنزيم فنيل آلانين آمونيا لياز در ريشه‌ها ذخيره تركيبات فنلي نيز كاهش يافت. شايد افزايش محتواي كاروتنوئيدها، قندهاي احياكننده و ترشح تركيبات فنلي در مرحله دانه‌رستي سورگوم، بخشي از راهكارهاي مقابله با تنش اكسيداتيو ناشي از كمبود مواد غذايي در ريشه باشند.