كليدواژه :
بينامتنيت , هنر ايلامي , هنر هخامنشي , سنت‌هاي هنري , نقش مايه هاي هنري
چكيده فارسي :
هنر هخامنشي، يكي از ادوار مهم هنري در فرهنگ ايران باستان است كه در طي ساليان دراز و دوره‌هاي تاريخي مختلف به انحاي گوناگون، تعين بخش هويت ايرانيان محسوب مي‌شده است. هنر اين دوره به روش‌هاي متفاوتي مورد واكاوي و تحليل قرار گرفته است. با توجه به طيف مطالعات انجام‌شده و رويكرد اين مقاله يعني بينامتنيت، سؤال اين است كه هنر هخامنشي از تمدن ايلامي تبعيت مي‌كند يا تخطي، تقليد مي‌كند يا آن را جذب و ادغام مي‌كند؟ هدف تحقيق، آسان‌تر نمودنِ پيگيري رد پاي سنن و آيين‌هاي مشترك هنري ادوار كهن در ادوار گوناگون است كه بقاي موتيف‌ها و نقش‌ها و سنن را صرفاً تا دوره هخامنشي به‌عقب برمي‌گردانند و نقش تمدن ايلام را ناديده مي‌گيرند. براي پاسخ به چگونگي وامداري تمدن هخامنشي به ايلام در مقايسه با ساير تمدن‌هاي غيربومي، با شيوه توصيفي_تطبيقي و رويكرد بينامتنيت به‌رابطه آيين‌ها، سنت‌ها و موتيف‌هاي هنري پرداخته شده است. بدين منظور با ابتنا بر اين تقسيم‌بندي و رويكرد بينامتنيت، امكان توضيح تكثير و عدم استقلال موتيف‌ها، سنن هنري و آيين‌ها فراهم مي‌آيد. در حقيقت، هدف ديگر اين پژوهش يعني چگونگي به‌كارگيري رويكرد بينامتنيت در هنر ادوار كهن و درجه و ميزان اين ارتباط روشن مي‌شود. در نتيجه اين سير بررسي، هنر هخامنشي در معماري و هنرهاي وابسته به آن، مثلاً فرم‌هاي پله پله صعودي، باغ‌آرايي، سنت‌هاي صخره و سنگ‌نگاري و هم‌چنين در استفاده از نقش‌مايه‌هاي حيواني ساده و تلفيقي جذب و ادغام‌كننده و گسترش‌دهنده بسياري از سنت‌ها و موتيف‌هاي هنر ايلامي، در ادوار گوناگون معرفي مي‌شود. با تقويت و تحكيمِ هر چه بيشتر رابطه هنر هخامنشي و هنر ايلامي در قياس با ساير تمدن‌هاي غيربومي و اقوام بومي، نشان مي‌دهيم موتيف‌ها و سنت‌هاي بادوام در هنر ايران در ادوار بعدي را مي‌بايست نه صرفاً مديون دوره هخامنشي كه دوره ايلامي دانست.
چكيده لاتين :
Achaemanid art is one of the most important periods of Iranian ancient culture. In different periods of time, it has been considered as the determiner of the Iranian identity. The art of this era has been analyzed and investigated in different ways. According to the range of the available studies and the intertextuality which is the approach of this study, the research question is that whether the Achaemanid art follows the Elamite civilization, or transgresses, imitates, absorbs, and integrates it? The purpose of the study is to make easier to follow the common artistic traditions and rituals of the old eras in different periods of time, which return the remains of the motifs, designs, and traditions back to Achaemanid era, and ignore the role of the Elamite civilization. This study uses the descriptive-comparison method and intertextuality approach to the artistic rituals, traditions and motifs, in order to find the way of oweness of Achaemanid civilization to Elamite, in comparison to other foreign and also neighboring civilizations. So, based on this division, and the intertextuality approach, the context of explaining the multiplying and the dependence of the motifs, artistic traditions, and rituals will be provided. The other purpose of this study is clarifying the way of using the intertextuality approach in the art of the ancient era, and also determining the degree of extension this relation. As the result of this study, the Achaemenid art is introduced in different periods of time in architecture and its related arts, for example; the forms of ascending stairs, landscape gardening, rocks and petrographic traditions, and also in using the simple and hybrid animal motifs, as developer and extender of many traditions and motifs of the Elamite art. We show that the durable motifs and traditions in Iranian art in the next periods of time should not only be owed to Achaemid era, but also to Elamite era, by strengthening the relationship between the Achaemenid and Elamite art as compared to other foreign and neighboring civilization and indigenous people.
