تئاتر خصوصي ايران از منظر فعالان عرصۀ نمايش

The Issues and Limitations of Private Theater in Iran from the Perspective of the Actors

اين پژوهش با ميانجي مطالعۀ موردي تئاتر خصوصي، برخي از زمينه­ هاي اقتصادي- اجتماعي كلان اقتصاد هنر در ايران را واكاوي مي­كند. در سال‌هاي اخير، شمار افرادي كه به ­‌واسطۀ آموزش‌هاي دانشگاهي يا شيوه‌هاي معمول ديگر به «جامعۀ تئاتري» مي­پيوندند، افزايش يافته است. اين در حالي است كه به‌رغم افزايش جمعيت «تئاتري­ها»، زيرساخت‌ها چندان تغييري نكرده ­اند و امكانات سخت‌افزاري سالن‌هاي نمايشي كم­و­بيش همان‌ است كه بود. از اوايل دهۀ 80، اين ايده كه خصوصي ­سازي تئاتر راه ­حلّ اين مشكل و بسياري ديگر از دردهاي تئاتر ايران است به «ايده­ اي هژمونيك» بدل شد. بسياري از فعالان عرصۀ نمايش اين ايده را پذيرفتند. متوليان دولتي نمايش نيز براي خروج از بحران كمبود سالن‌هاي نمايش، نيم­ نگاهي به بخش خصوصي انداختند. اكنون با گذشت نزديك به دو دهه از آن زمان، بيش از 20 تماشاخانۀ خصوصي در كنار تماشاخانه­ هاي دولتي در تهران فعاليت مي­كنند. حال وقت پرسيدن اين پرسش است كه آيا اين برنامه توانست گرهي از كار فروبستۀ نمايش ايران بگشايد؟ دولت و بخش خصوصي در تئاتر چه نسبتي با يكديگر برقرار كرده­اند؟ فعالان و «ذي‌نفعان» ميدان نمايش، اين تجربه را چگونه ارزيابي مي­كنند؟ و اينكه مرور تجربۀ تئاتر خصوصي چه چيزي دربارۀ «اقتصاد فرهنگ» در ايران به ما مي‌گويد؟ اين پژوهش درصدد بوده است كه اين پرسش­ها را بر پايۀ بازخواني ديدگاه‌ها و ارزيابي‌هاي «اهالي تئاتر» پاسخ گويد؛ اما فهم «فعاليت بخش خصوصي در تئاتر» به­ عنوان مقوله­اي از اقتصاد هنر، مستلزم درك مناسبات كلي­تر اجتماعي ـ اقتصادي است. بدين سبب مقاله كوشيده است «تئاتر خصوصي در ايران» را در پس‌زمينۀ تحولات اقتصادي ـ اجتماعيِ دو دهۀ اخير ايران تحليل كند. اين پژوهش نشان مي­دهد كه چگونه روند مسئله ­آميز اقتصادي ـ اجتماعي دو دهۀ اخير ايران در «ميدان نمايش» بازتاب يافته است. يكي از پيامدهاي اين روند، تأسيس «تماشاخانۀ خصوصي» به­جاي «تئاتر خصوصي» است.

This study is a mediatorof a case study of the private theater which seeks to explore some of the major socio-economic fields of art economics in Iran. Recently, there has been an increase in the number of people joining the theater community through academic or other routine practices. Despite the theatrical population growth, the infrastructure has not changed much; the facilities of the showrooms are just as low. Since early 1980s, the idea of the privatization of the theater and some of the other theatrical effects of Iran, became the hegemonic idea,. Many activists accepted this. Governmental theater custodians had a glance to the private sector, to eliminate crisis because of showrooms shortage. Now, more than 20 private theaters have been operating alongside state showrooms in Tehran. Still there are some questions: could this program open a knot of Iran's overwhelming work? How do the activists and stakeholders evaluate the experience of the field? The research attempts to answer questions on the basis of revising the views and evaluations of the theater activists, but understanding the private activity of the theater as a category of art economics requires an understanding of the more general social relations. The article attempts to analyze the private theater in Ir@n in the context of the socioeconomic transformation of the last two decades of Iran. It shows the reflection of the socioeconomic problem during last two decades. One consequence of this trend is to establish private showroom instead of private theater