خودزندگينامه‌ها در جامعه‌شناسي: سنخ‌شناسي اجتماعي خودزندگينامه‌هاي حوزويان

Autobiographies in Sociology: Social Typology of Shiite Clergy's Autobiographies

در اين پژوهش، تلاش شده‌است تا با بررسي خودزندگينامه‌هاي حوزوي منتشرشده به زبان فارسي در سال‌هاي پس از ورود صنعت چاپ به ايران تا سال 1395 شمسي، آورده‌ها و وانهاده‌هاي اين متون استخراج شده و با استفاده از روش‌ تحليل مضمون، مضامين اصلي، نقاط كانوني تمركز و حاضران و غايبان اين برساخت‌هاي مدون از زندگي حوزويان مشخص شود. در نهايت با استفاده از اين داده‌ها، سنخ‌شناسي جامعه‌شناختي از اين خودزندگينامه‌ها ارائه شد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اساتيد و پدران و اجداد پدري، حاضران مشترك در غالب اين خودزندگينامه‌ها هستند. امور ماورايي و خداوند، در خودزندگينامه‌هاي متقدم به لحاظ زماني، به صورت مستقيم در اين خودزندگينامه‌ها حضور پررنگي دارند، سپس حضوري غيرمستقيم مي‌يابند و در دهه‌هاي اخير، از روايت كنار گذاشته مي‌شوند. اين خودزندگينامه‌ها از منظر حضور زنان به عنوان شخصيت‌هاي حاضر در اين برساخته‌ها، به دو دسته‌ي «زن‌گويا» و «زن‌محذوف» تقسيم مي‌شوند. همين دوگانه را در مورد اشاره يا عدم اشاره به متغيرهاي اقتصادي زندگي در اين خودزندگينامه‌ها مي‌توان مشاهده كرد و اين متون را به دو دسته‌ي «اقتصاد محذوف» و «اقتصادگويا» تبديل كرده‌اند. در جمع بندي نهايي، با اتكاء به يافته‌هاي فوق، خودزندگينامه‌هاي حوزوي به دو سنخ كلي خودزندگينامه‌هاي عزلتي» و «خودزندگينامه‌هاي اجتماعي» تقسيم شده‌اند. خويشتن ِ خودزندگينامه‌اي ارائه‌شده در خودزندگينامه‌هاي عزلتي، در دايره‌ي محدود آموزش، عبادت و خانواده‌اي مردانه محدود مي‌ماند و خويشتن ِ هويدا در خودزندگينامه‌هاي اجتماعي، در پيوند با وقايع اجتماعي و شبكه‌اي گسترده‌تر از كنشگران و وقايع تصوير مي‌شود. خويشتن ِ حوزوي كه تنها «حوزوي» نيست بلكه وجودي اجتماعي است كه حوزوي «نيز» هست.

In this research, we attempted to study hawzavi autobiographies published in Persian language and extract the neglected and expressed issues in them. Then we aimed to analyze the main themes, central interests and ideas, as well as the present and absent issues of these constructed accounts of the lives of the hawzavis using thematic analysis method. Finally, a sociological typology of these autobiographies is presented based on these data. This typology could be considered as another phase in depicting an image of hawza and its actors as well as their evolution and changes in contemporary Iran. Findings show that masters, fathers and paternal ancestors are the common expressed issues in most of these autobiographies. Transcendental issues and God are clearly more apparent in the older autobiographies, but they gradually diminish and are depicted in a mediated way, and are finally disappeared in the recent decades. In terms of the presence of women, these autobiographies are divided into two categories of “females-expressed” and “females neglected” and even into two other categories of “economy-expressed” and “economy-neglected”. Hence, Hawzavi autobiographies are categorized into two general types of “secluded autobiographies” and “social autobiographies”. The presented self in secluded autobiographies is limited to education, worship and a masculine family setting. In contrast, the presented self in social autobiographies is depicted in relation with social issues and a wider network of actors and events; a hawzavi self who is not just hawzavi but a social existence that is ‘also’ hawzavi.