اندازه‌گيري ريسك عملكرد ناشي از تغيير اقليم در گندم ديم شهرستان اهر: كاربرد رهيافت ارزش در معرض خطر آب و هوا

اقليم يكي از اساسي‌ترين عوامل طبيعي است كه تغيير آن از مهم‌ترين چالش‌هاي قرن جاري مي‌باشد. انتشار روز افزون گازهاي گلخانه‌اي به عنوان مهم‌ترين عامل تأثيرگذار بر تغيير اقليم منجر به تغيير دما، بارندگي و ديگر پارامترهاي اقليمي مي‌شود. بخش كشاورزي در مقايسه با ساير بخش‌ها بيشتر در معرض آسيب‌هاي ناشي از تغيير اقليم است به طوري كه تغيير الگوي بارش و دماي متوسط جو، بر توليد انواع محصولات باغي و زراعي كه عمده‌ترين منابع غذايي كشور را تشكيل مي‌دهند، آسيب وارد مي‌كند. مديريت ريسك در بخش كشاورزي به ويژه ريسك آب و هوا از اهميت خاصي برخوردار است اما استراتژي مديريت ريسك بدون شناسايي و اندازه‌گيري آن نمي‌تواند به درستي اجرا شود. از اين رو مطالعه حاضر درصدد است ريسك عملكرد ناشي از تغيير اقليم گندم ديم شهرستان اهر در دو دوره پايه (1394-1365) و آتي (1424-1395) را با بكار‌گيري مدل ارزش در معرض خطر (VaR) و ارزش در معرض خطر شرطي (CVaR) آب و هوا، مدل آكواكراپ، مدل گردش عمومي جو HadCM3 تحت سناريو انتشار A2 و ريز‌مقياس نمايي Larswg اندازه‌گيري كند. براي اين منظور اطلاعات هواشناسي در دوره (2015-1986) و عملكرد سال‌هاي زراعي 94-1370 شهرستان اهر گردآوري شد. نتايج مطالعه نشان مي‌دهد كه در دوره آتي متغيرهاي بارش (به ميزان 9.15 ميلي‌متر)، حداكثر دما (0.63 درجه سانتي‌گراد)، حداقل دما (0.56 درجه‌ سانتي‌گراد)، تابش خورشيدي (0.06 مگاژول بر متر مربع در روز)، حداكثر رطوبت نسبي (0.61 درصد) و حداقل رطوبت نسبي (0.29 درصد)، سرعت باد (0.03 متر بر ثانيه) و تبخير و تعرق (18.48 ميلي‌متر بر سال) به مقادير فوق تغيير پيدا مي كنند. براساس تغيير متغيرهاي آب و هوايي متوسط عملكرد در دوره پايه از 0.954 به ميزان 0.999 تن در هكتار در دوره آتي افزايش يافت. براي اندازه‌گيري ريسك توزيع بتا و ويكباي براي عملكرد مناسبترين توزيع انتخاب شد. مقدار كاهش ريسك عملكرد در سطوح احتمالاتي 1، 5 و 10 درصد در روش VaR براي توزيع بتا 0.139، 0.83 و 0.61 و براي توزيع ويكباي 0.297، 0.81 و 0.31 تن در هكتار و در روش CVaR در توزيع 0.158، 0.115 و 0.93 و براي توزيع ويكباي 0.403 و 0.148 و 0.77 تن در هكتار بدست آمد. براساس نتايج مطالعه تبخير و تعرق يكي از متغيرهايي است كه موجب افزايش ريسك عملكرد مي‌شود از اين رو براي كاهش تبخير و تعرق از سطح خاك استفاده از خاك‌پوش‌هاي طبيعي و مصنوعي به كشاورزان توصيه مي‌شود.