شناسايي صفات زراعي مؤثر بر عملكرد ارقام بومي برنج با استفاده از مدل‌هاي رگرسيون چندگانه

سابقه و هدف: متخصصان اصلاح‌نباتات براي انتخاب اهداف اصلاحي خود از ميان صفات متنوع مورفولوژيك و فيزيولوژيك نياز به دسته بندي محدوديت ها و قابليت‎هاي موجود در گياهان دارند؛ اين موضوع براي برآورد ميزان افزايش عملكرد ناشي از تغيير در صفات گياهي اهميت بالايي دارد كه رسيدن به آن مستلزم استفاده از روش‎هاي آماري مناسب است. از اين‌رو، اين پژوهش با هدف شناسايي و انتخاب صفات زراعي مؤثر بر عملكرد ارقام بومي برنج با استفاده از رگرسيون چندگانه در منطقه ساري انجام شد.مواد و روش ها: براي اجراي آزمايش در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و 12 رقم بومي برنج، داده‎هاي مورد نياز براي استفاده در مدل‎سازي رگرسيوني جمع‎آوري شدند. به منظور تعيين مهم‌ترين صفات و نشان دادن سهم صفات مختلف در تشكيل و تعيين عملكرد شلتوك از روش گزينش متغير و رگرسيون چندگانه استفاده شد. با استفاده از رگرسيون چندگانه، ارتباط بين عملكرد شلتوك با تمامي صفات به‌صورت كمي تعيين شد. همچنين، با توجه به همبستگي منفي و يا مثبت موجود بين صفات تعداد خوشه‌چه پر در خوشه و شاخص برداشت، براي شناسايي تغييرات عملكرد ناشي از همبستگي اين دو صفت، سه فرضيه مطرح و جوانب مختلف آن مورد بررسي قرار گرفت.نتايج و بحث: صفات تعداد روز تا سبز شدن بذر، تعداد روز تا گرده‌افشاني، تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيك، طول برگ پرچم، تعداد خوشه‌چه پر در خوشه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت كه در افزايش عملكرد بيشترين نقش را داشتند، با استفاده از رگرسيون چندگانه، شناسايي و مقدار مطلوب هر يك از آن‌ها مشخص شدند. اين هفت متغير، 50 درصد از تغييرات عملكرد را توجيه كردند. نتايج نشان داد چنانچه ارتباط و همبستگي موجود بين صفات تعداد خوشه‌چه پر در خوشه و شاخص برداشت دستخوش تغييرات قرار گيرد، مي‌توان از آن به نفع عملكرد بهره گرفت. با توجه به همبستگي منفي موجود بين دو صفت تعداد خوشه‌چه پر در خوشه و شاخص برداشت، براي تعيين تغييرات عملكرد سه فرضيه مطرح شد. اگر همبستگي موجود بين صفات شاخص برداشت و تعداد خوشه‌چه پر در خوشه قابل شكستن نباشد، عملكرد نسبت به متوسط عملكرد ارقام بومي برنچ 1722 (از 4581 به 6303) كيلوگرم در هكتار افزايش خواهد يافت. در صورتي كه مقدار تعداد خوشه‌چه پر در خوشه و شاخص برداشت در حد متوسط بماند، عملكرد به ميزان 1985 (از 4581 به 6566) كيلوگرم در هكتار افزايش خواهد يافت. اگر همبستگي بين تعداد خوشه‌چه پر در خوشه و شاخص برداشت شكسته شود، مقدار افزايش عملكرد 2747 (از 4581 به 7329) كيلوگرم در هكتار خواهد بود. نتايج روش مورد استفاده در اين تحقيق به علت اينكه به اختلافات ژنتيكي بين ارقام توجه دارد، مي‌تواند راهگشاي متخصصان اصلاح‌نباتات براي انتخاب صفات مؤثر بر عملكرد برنج باشد.نتيجه گيري: با انتخاب مقادير بهينه صفات انتخاب شده در مدل، متوسط عملكرد از 4581 كيلوگرم در هكتار به 6303 تا 7329 كيلوگرم در هكتار قابل افزايش است. نتايج روش مورد استفاده در اين پژوهش به علت اينكه به اختلافات ژنتيكي بين ارقام توجه دارد، مي‌تواند در كنار ساير روش‌ها به متخصصان اصلاح‌نباتات براي انتخاب مهم‌ترين صفات مؤثر بر عملكرد ارقام برنج كمك كند.