بررسي اثر كشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و سزبانيا (Sesbania sesban) بر عملكرد و كيفيت علوفه

سابقه و هدف: كشت مخلوط يكي از بهترين روش‌هاي افزايش توليد و بهبود كيفيت علوفه است. انتخاب مناسب دو گياه، در كشت مخلوط مي‌تواند افزون بر افزايش قابليت توليد گياه زراعي، باعث افزايش عملكرد پروتيين، حمايت از گياه، جذب بهتر نور و بهبود كارايي استفاده از منبع‌ها شود. كشت همزمان غلات و لگوم‌ها يك راهكار خوب براي بهبود كيفيت علوفه و افزايش عملكرد مي‌‌باشد.  ذرت (Zea mays L.) گياهي از خانواده غلات است كه عملكرد علوفه بالايي داشته و از نظر خوشخوراكي و قابليت هضم نيز مناسب مي باشد اما علوفه اين گياه از نظر پروتيين فقير است از سوي ديگر سزبانيا (Sesbania sesban) گياهي است از خانواده لگوم‌ها كه علوفه اي غني از پروتيين با قابليت هضم بالا توليد مي كند. اين گياه به عنوان يك گياه علوفه اي جديد مقاوم به شوري و سازگار با مناطق گرمسيري در كشور معرفي شده است. لذا در اين پژوهش تأثير كشت مخلوط ذرت با گياه سزبانيا بر عملكرد كمي و كيفي علوفه بررسي شد.مواد و روش ها: به‌منظور بررسي عملكرد و كيفيت علوفه در نظام كشت مخلوط ذرت و سزبانيا، آزمايشي در سال زراعي941393 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه‌ي پژوهشي دانشگاه جيرفت اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي نسبت‌هاي مختلف كشت‌مخلوط جايگزيني ذرت و سزبانيا شامل 75 : 25، 67 : 33 ، 50 : 50 ،33 : 67، 25 : 75 و كشت خالص ذرت و سزبانيا بودند. تراكم مطلوب براي هر يك از گياهان ذرت و سزبانيا 250000 بوته در هكتار در نظر گرفته شد. صفات مورد بررسي شامل عملكرد علوفه ذرت و سزبانيا، درصد پروتيين خام، ميزان خاكستر، الياف نامحلول در شوينده خنثي، كربوهيدرات‌هاي محلول درآب، قابليت هضم ماده خشك و نسبت برابري زمين بودند.نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه نسبت‌هاي مختلف كشت مخلوط به‌طور‌ معني‌داري (01/0≥P) عملكرد و كيفيت علوفه را تحت تاثير قرار داده است. بالاترين عملكرد علوفه‌ خشك ذرت (15208 كيلوگرم در هكتار) در تيمار 50:50 ذرت:سزبانيا مشاهده شد كه 57/10 درصد نسبت به كشت خالص ذرت (13754 كيلوگرم در هكتار) افزايش نشان داد، اين اختلاف از لحاظ آماري معني دار (05/0≥P) بود. بيشترين ميزان عملكرد علوفه خشك سزبانيا (3/1558 كيلوگرم در هكتار)، درصد خاكستر (59/8 درصد)، پروتيين خام (22/11 درصد)، قابليت هضم ماده خشك (23/66%) و كمترين درصد الياف نامحلول‌در‌شوينده خنثي (83/13%) به كشت خالص سزبانيا تعلق داشت. با افزايش درصد سزبانيا در كشت مخلوط درصد پروتيين خام، خاكستر و قابليت هضم ماده خشك علوفه كل افزايش يافت. كشت خالص ذرت بالاترين ميزان كربوهيدرات‌هاي محلول درآب (33/29 %) را به خود اختصاص داد كه با ديگر تيمارها تفاوت معني داري(05/0≥P) را نشان داد. در بين اين تيمارها بيشترين ميزان نسبت برابري زمين (LER= 1.34) مربوط به تيمار مخلوط M50S50 بود.نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كشت مخلوط  ذرت و سزبانيا كميت و كيفيت علوفه را به بهبود دادند به طوري كه نسبت برابري زمين در همه‌ي نسبت‌هاي كشت مخلوط بزرگتر از يك بود، لذا نسبت هاي كشت مخلوط سود اقتصادي بالاتري را نسبت به كشت خالص دو گياه نشان دادند. بنابر نتايج اين آزمايش كشت مخلوط با نسبت 50:50 ذرت و سزبانيا به دليل دستيابي به عملكرد و پروتيين بالاتر،  برتري در شاخص نسبت برابري زمين و كيفيت شايان پذيرش علوفه به عنوان تيمار برتر كشت مخلوط ذرت و سزبانيا با هدف توليد علوفه در نظر گرفته شد.