اثر پوشش هاي درختي بر شاخص‌هاي ميكروبيولوژي و تصاعد گاز دي اكسيد كربن خاك

سابقه و هدف: خصوصيات فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك مي‌توانند به عنوان مهمترين مشخصه‌هاي شاخص كيفيت خاك در ارتباط با تغيير پوشش اراضي و تغيير اقليم مد نظر قرار گيرند. جنگل‌كاري با گونه‌هاي بومي و غيربومي جهت بازسازي اراضي تخريب‌يافته طبيعي مورد استفاده قرار گرفته است. اصولاً براي مطالعه كيفيت خاك ويژگي‌هايي كه به تغييرات محيطي حساس‌تر هستند در نظر گرفته مي‌شوند. ويژگي‌هاي زيستي و بيوشيميايي خاك از جمله شاخص‌هايي هستند كه در كوتاه مدت به تغييرات محيطي و مديريت اكوسيستم واكنش نشان مي‌دهند. خاك به عنوان بستر رويشگاه، شديداً تحت تاٌثير نوع گونه‌ درختي انتخابي قرار دارد. توجه به نوع گونه و اثر آن بر مشخصه‌هاي كيفي خاك به عنوان راهكار مديريتي موجب حفظ كميت و پايداري طولاني‌مدت عرصه‌هاي جنگل‌كاري مي‌شود. مواد و روش‌ها: به منظور بررسي تاٌثير پوشش‌هاي مختلف (اقاقيا، زبان‌گنجشك، سرو نقره‌اي و كاج تهران) اراضي بر شاخص هاي فيزيك وشيميايي، ميكروبيولوژي و تصاعد گاز دي اكسيد كربن خاك، تحقيق حاضر در محدوده پارك چيتگر مورد توجه قرار گرفت. نمونه‌برداري از لايه آلي (لاشبرگ) و معدني (20-0 سانتي‌متري) خاك بصورت تصادفي ‌سيستماتيك انجام پذيرفت. مشخصه هاي كيفي لاشبرگ (كربن و نيتروژن)، جرم مخصوص ظاهري، بافت، رطوبت، اسيديته، كربن آلي، نيتروژن كل، نيترات، آمونيوم، زيتوده ميكروبي كربن و نيتروژن، تصاعد دي اكسيد كربن (و جريان آن در دما و رطوبت‌هاي مختلف) در محيط آزمايشگاه اندازه گيري شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه كليه مشخصه‌هاي فيزيك وشيميايي خاك و لاشبرگ (بجز كربن) در توده‌هاي جنگلي مورد مطالعه تفاوت آماري معني‌داري داشتند. طبق نتايج به دست آمده، بيشترين مقادير هر يك از مشخصه‌هاي دي اكسيد كربن متصاعد شده (1 ميلي‌گرم دي اكسيد كربن در متر مربع در روز)، زيتوده‌هاي ميكروبي كربن (510/31 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) و نيتروژن (0/13 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) خاك در توده جنگلي اقاقيا مشاهده شد. همچنين، بيشترين ميزان تصاعد دي اكسيد كربن در شرايط رطوبت عرصه مشاهده شد و با افزايش دما ميزان تصاعد افزايش يافت. نتيجه‌گيري: تغيير نوع پوشش اراضي تخريب‌يافته، و جنگل‌كاري با گونه‌هاي پهن‌برگ و سوزني‌برگ، در منطقه مورد مطالعه باعث بهبود شاخص‌هاي حاصل‌خيزي، بويژه شاخص‌هاي زيستي كيفيت خاك شد. بالاترين سطوح تنفس ميكربي، زيتوده ميكربي كربن و نيتروژن در رويشگاههاي جنگل‌كاري شده پهن‌برگ و كمترين مقادير آنها در اراضي باير و فاقد پوشش درختي مشاهده گرديد. نتايج حاكي از آن است كه تغيير كاربري اراضي و نابودي پوشش گياهي اكوسيستم، باعث افت شديد شاخص‌هاي مذكور در منطقه چيتگر شده است، لذا تغيير كاربري انجام يافته تهديدي بر كيفيت و سلامت خاك در منطقه مورد مطالعه است كه در مديريت اكوسيستم‌هاي طبيعي تخريب‌يافته مي‌بايست به اين موضوع توجه خاصي شود.