ويژگيهاي شيميايي آب هاي درون ريز و پيامد آن ها بر خاك هاي تالاب ميقان اراك

سابقه و هدف: آب‌هاي فرورفته و يا به جريان افتاده در روي خاك‌هاي بالادست، بويژه به هنگام ريزش‌هاي آسماني مي‌تواند مايه آلودگي آب‌هاي زيرزميني و روزميني در زمين‌هاي پايين دست شود. پايش و ارزيابي پيامد آب‌هاي سرزمين‌هاي خشك كه به تالآب‌ها زندگي مي‌بخشند، بسيار مهم است. پژوهش كنوني با هدف ارزيابي كيفيت آب‌هاي رها شده در تالاب ميقان اراك و پيامد آن‌ها بر ويژگي‌هاي شيميايي خاك تالاب انجام شده است. مواد و روش‌ها: از آب‌هاي سه جايگاه رهاشدن پساب شهري اراك، رودخانه شهراب و پساب كارخانه فراوري سولفات سديم به تالاب ميقان در ارديبهشت و آبان سال 1393 نمونه‌برداري شد. شوري، غلظت كاتيون‌ها و آنيون‌ها، جامدهاي محلول و معلق، نيتروژن، فسفر و كربن آلي آب‌ها اندازه‌گيري و آزمون شد. همچنين از دو لايه رويين (0-30 سانتي‌متري) و زيرين (30-60 سانتي‌متري) خاك تالاب در 4 جايگاه رهاسازي پساب شهري، رودخانه شهراب، رودخانه فراهان و پساب كارخانه در دو زمان ياد شده نمونه‌برداري شد و برخي از ويژگي‌هاي شيميايي خاك‌ها آزمايش شد. يافته‌ها: اين پژوهش نشان داد كه پساب شهري اراك شوري، نسبت جذب سطحي سديم، كاتيون، آنيون و جامدهاي بسيار كمتري از دو آب ديگر دارد ولي كربن آلي، فسفر و نيتروژن آن به اندازه چشم‌گيري بيشتر است كه مايه كاهش پياچ، شوري و افزايش كربن آلي، فسفر و نيتروژن خاك بويژه در لايه رويين در جايگاه رهاسازي آن شده است. بهبود ويژگي‌هاي خاك مي‌تواند با افزايش رشد گياهان آب‌دوست تالاب مايه آلودگي آب آن به مانده‌هاي گياهي و مواد آلي شود. در برابر آن پساب كارخانه فراوري سولفات داراي اندازه فراواني از جامدهاي محلول يا نمك‌ها، نسبت جذب سطحي سديم و بويژه جامدهاي معلق است. هر چند ويژگي‌هاي خاك آزمايش شده در اين جايگاه نشان مي‌دهد كه براي رشد گياهان ناشايست است ولي اين آب با ويژگي‌هاي ياد شده مي‌تواند مايه دگرگوني ويژگي‌هاي فيزيكي خاك در اين جايگاه شود. ويژگي‌هاي شيميايي آب و خاك لايه رويين و زيرين در جايگاه رودخانه شهراب بهم نزديك است و نشان از هماهنگي و پايداري آب و خاك اين جايگاه دارد. ولي بررسي ويژگي‌هاي لايه رويين و زيرين خاك در جايگاه رسيدن رودخانه فراهان به تالاب نشان داد كه خاك لايه رويين آن داراي كربن آلي، نيتروژن، فسفر بيشتر و شوري كمتري در برابر خاك جايگاه رودخانه شهراب است كه مي‌تواند زيستگاه خوبي براي رشد گياهان در اين تالاب شور فراهم كند و مايه افزايش آلودگي آن به مانده‌هاي گياهي و مواد آلي شود. نتيجه‌گيري: فاضلاب شهري اراك كيفيت بالايي داشته و ويژگي‌هاي شيميايي خاك را بهبود داده است. در برابر آن، كيفيت بد فاضلاب كارخانه فراوري سولفات سديم ويژگي‌هاي شيميايي خاك را بدتر كرده است. بنابراين پيش از رهاسازي آن‌ها در تالاب ميقان اراك تركيب اين دو فاضلاب و آميختن آن‌ها مي‌تواند پيشنهاد خوبي باشد. به هر گونه اين پيشنهاد نياز به بررسي ويژه اي دارد.