امكان‌سنجي كاهش هدررفت خاك با استفاده از زغال زيستي حاصل از پسماند كارخانه‌هاي صنايع لبني

سابقه و هدف: امروزه كاربرد تبديلي پسماندهاي صنعتي با كم‌ترين اثرات سوء بر محيط زيست و كاربرد سودمند آن در ساير زمينه‌ها به‌عنوان راه‌كاري اساسي براي مديريت حجم انبوهي از پسماندهاي صنعتي مطرح شده است. در اين راستا تبديل و كاربرد مجدد پسماندهاي كارخانه‌هاي لبني به‌سبب حجم توليد بالا و گستره‌ متراكم آن‌ها مي‌تواند راه‌كاري در راستاي دست‌يابي به توسعه پايدار محسوب شود. حال آن‌كه تا كنون كاربرد مستقيم و يا شكل كاربردي آن در مقوله حفاظت خاك گزارش نشده است. برهمين اساس پژوهش حاضر با هدف تبديل پسماندهاي كارخانه صنايع لبني به افزودني‌هاي خاك به‌صورت زغال زيستي با هدف كاربرد در علوم حفاظت خاك در راستاي مهار فرسايش خاك در شرايط آزمايشگاهي برنامه‌ريزي شد. مواد و روش‌ها: براي اجراي پژوهش، مقداري پسماند كارخانه صنايع غذايي كاله آمل پس از انتقال به آزمايشگاه و بررسي ويژگي‌هاي كيفي آن، تحت دماي 300 تا 350 درجه سانتي‌گراد به زغال زيستي تبديل و در سه سطح 400، 800 و 1200 گرم بر مترمربع در كرت‌هاي كوچك فرسايشي با ابعاد طول، عرض و ارتفاع 50 سانتي‌متري پرشده با خاك حساس به فرسايش منطقه مرزن آباد مازندران استفاده شد. به‌همين منظور، كرت‌هاي فرسايشي مطالعاتي در سطوح مختلف تيمار و پس از گذشت 35 روز تحت باران شبيه‌سازي شده با دو شدت 50 و 90 ميلي‌متر بر ساعت در آزمايشگاه شبيه‌ساز باران و فرسايش دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تربيت مدرس قرار گرفت. نهايتاً مقادير غلظت رسوب طي بازه زماني شبيه‌سازي و پس از شروع رواناب اندازه‌گيري و بر طبق آن ميزان فرسايش خاك نيز محاسبه شد. يافته‌ها: نتايج حاصل از آزمايش‌ها نشان داد كه بيش‌ترين ميزان فرسايش خاك در تيمار شاهد رخ داده است، به‌صورتي كه ميزان غلظت رسوب در كل بازه زماني در تيمارهاي 400، 800 و 1200 گرم بر متر مربع از خاك‌پوش زغال زيستي در شدت بارندگي 50 ميلي‌متر بر ساعت به‌ترتيب 47، 52 و 49 درصد و در شدت بارندگي 90 ميلي‌متر بر ساعت، 36، 51 و 54 درصد با سطح اطمينان 99 درصد نسبت به تيمار شاهد كاهش يافت. هم‌چنين ميزان فرسايش خاك در سطوح مصرفي 400، 800 و 1200 گرم بر متر مربع از افزودني زغال زيستي به‌ترتيب 76، 83 و 81 درصد در شدت بارندگي 50 ميلي‌متر بر ساعت و 75، 82 و 84 درصد در شدت بارندگي 90 ميلي‌متر بر ساعت نسبت به تيمار شاهد كاهش معني‌دار (P 0.01) داشته است. نتيجه‌گيري: نتايج به‌دست آمده از پژوهش حاكي از تأثير مثبت زغال زيستي حاصل از پسماندهاي صنايع غذايي روي كاهش غلطت رسوب و مهار فرسايش خاك بود و لذا مديريت پسماندهاي مزبور از طريق تبديل آن‌ها به زغال زيستي و با هدف حفاظت خاك پيشنهاد مي‌شود.