تحليل ريسك سامانه اصلي انتقال آب در شبكه‌هاي آبياري با رويكرد سلسله مراتبي فازي

سابقه تحقيق و هدف: اتخاذ تصميم مناسب و ارائه راهكارهاي بهبود عملكرد شبكه‌هاي آبياري نيازمند شناخت توانايي‌ها و نقاط ضعف اجزا آن مي‌باشد. اين تحقيق در ابتدا به شناسايي خطرات و تهديدهاي طبيعي، انسان‌ساز و عملكردي پيش روي سامانه اصلي انتقال آب در شبكه‌هاي آبياري پرداخته و سپس با ارائه يك چارچوب سيستماتيك اقدام به تحليل ريسك سامانه مذكور كرده است. روش تحليل ريسك كاربرد گسترده در ساختارهاي مشابه مانند شبكه‌هاي آبرساني و جمع‌آوري فاضلاب دارد اما تاكنون از اين رويكرد در شبكه‌هاي آبياري استفاده‌نشده است. تحقيق پيشرو در بخش اول به دنبال توسعه يك مدل سلسله مراتبي جامع براي شبكه‌هاي آبياري بوده است به‌گونه‌اي كه ساختار مذكور براي تمامي شبكه‌هاي آبياري موجود با سطوح مختلف بهره‌برداري و تنوعي كه در سازه‌هاي انتقال، كنترل و تحويل آب وجود دارد قابل استفاده مي‌باشد. در بخش دوم به تحليل ريسك خطرات شناسايي شده پرداخته است. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق خطرات تهديدكننده عملكرد هريك از اجزا شبكه با انجام مطالعات كتابخانه‌اي، بازديد ميداني و مصاحبه با خبرگان، مشخص گرديده است. احتمال وقوع خطرات، پيامدهاي وقوع هريك از خطرات و آسيب‌پذيري اجزاي سامانه انتقال شبكه مذكور در قالب پرسشنامه دريافت گرديد و ريسك خطرات و اجزا محاسبه گرديده است. با توجه به عدم صراحت موجود در دريافت نظر كارشناسي در اين تحقيق محاسبات بر اساس اعداد فازي مثلثي انجام گرديد و در نهايت جهت ملموس بودن خروجي‌هاي مدل براي بهره‌برداران از روش مركز سطح براي تبديل اعداد فازي به صريح استفاده گرديده است. در اين مطالعه جهت مشخص كردن وزن اجرا شبكه، خطرات تهديدكننده سيستم و معيارهاي ارزيابي شدت اثر و آسيب‌پذيري روش تحليل سلسله مراتبي فازي (FAHP) بهره گرفته شد. همچنين در مراحل مختلف تحقيق جهت تجميع ريسك روش مجموع وزين ساده به عنوان روش تجميع انتخاب شد. يافته‌ها: نتايج اين تحقيق حاكي از اين موضوع است كه در سطح خطرات، به ترتيب 5 خطر پر ريسك عبارت اند: عمليات نگه داري ضعيف در كانال اصلي با ريسك 1.758، خرابكاري در ماژول نيرپيك با ريسك 1.67، عمليات نكهداري ضعيف در سازه‌هاي تقاطعي با ريسك 1.618، خطاي نيروي انساني كم تجربه و كاليبراسيون نادقيق در دريچه هاي قابل بهره‌برداري به ترتيب با ريسك 1.54 و 1.4. بر اساس نتايج تجميع ريسك در ساختار سلسله، در سيستم انتقال از بين سازه‌هاي انتقال، تنظيم و تحويل، سازه‌هاي تحويل با ريسك 1.966 به عنوان بحراني سازه معرفي شد؛ بين دو منبع آب مخزن و چاه مقدار ريسك به ترتيب 1.274 و 0.99 بدست آمد كه گوياي بحراني تر بودن مخزن نسبت به چاه مي‌باشد. در سطح سيستم‌ها، سيستم انتقال نسبت به سيستم تأمين با مقدار عددي 1.937 داراي ريسك بيشتري است. نتايج تحليل حساسيت مدل تحليل ريسك گواه اين مطلب بود كه تغيير 10 درصدي ناحيه همپوشاني توابع فازي مورد استفاده در نمره دهي، ريسك كل را به ميزان 1.2 و 2.12 درصد به ترتيب در حالت كاهش و افزايش ناحيه همپوشاني تغيير داد و در اولويت بندي اجزا و خطرات پر ريسك تغيير مشاهده نشد.