تاثير كودهاي آلي، بيوچار آن‌ها و قارچ مايكوريزا آربوسكولار بر توزيع شكل‌هاي شيميايي روي در يك خاك آهكي

سابقه‌ و ‌هدف: روي يك عنصر غذايي كم‌مصرف ضروري است كه گياهان عالي جهت رشد نرمال و توسعه كمي و كيفي، به آن نياز دارند. pH بالا، مقدار كم ماده آلي و مقدار بالاي كربنات كلسيم در خاك از مهترين عواملي هستند كه سبب كاهش زيست‌فراهمي روي در خاك مي‌شوند. هدف از انجام اين پژوهش، بررسي تأثير تلقيح قارچ مايكوريزا آربوسكولار و كاربرد دو نوع كود آلي و بيوچار حاصل از آن‌ها بر توزيع شكل‌هاي شيميايي روي با استفاده از عصاره‌گيري دنباله‌اي در خاك آهكي پس از برداشت ذرت بود. مواد و روش‌ها: جهت انجام اين پژوهش مقدار مناسبي خاك از لايه سطحي (030 سانتي‌متري) يك خاك آهكي برداشته و سپس هواخشك نموده و از الك 2 ميلي‌متري عبور داده شد. آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در شرايط گلخانه انجام ‌شد. فاكتور اول شامل كود آلي در پنج سطح (بدون كود آلي (C)، كود گوسفندي (SM)، كود مرغي (PM)، بيوچار كود گوسفندي (SMB) و بيوچار كود مرغي (PMB) هر يك 2 درصد وزني) و فاكتور دوم تلقيح قارچي در سه سطح (عدم تلقيح (NG)، تلقيح با قارچ فونليفورميس‌موسه (FM) و تلقيح با قارچ گلوموس‌ورسيفرم (GV) ) بود. بيوچارها با استفاده از گرماكافت كودهاي آلي (دماي 500 درجه‌سلسيوس به مدت 4 ساعت) در شرايط اكسيژن محدود توليد شدند. پس از اعمال تيمارها به خاك، بذور ذرت در گلدان‌هاي پلاستيكي كاشته شد و به مدت 10 هفته نگهداري شد. براي تعيين شكل‌هاي شيميايي روي در خاك پس از كشت ذرت از روش سينگ و همكاران استفاده‌ گرديد. اين روش عنصر روي را به هفت شكل مختلف در خاك شامل شكل محلول‌وتبادلي، كربناتي، آلي، متصل به اكسيدهاي منگنز، متصل به اكسيدهاي آهن بي‌شكل، متصل به اكسيدهاي آهن كريستالي و باقي‌مانده جداسازي مي‌كند. يافته‌ها: با كاربرد تيمار‌هاي قارچي، غلظت شكل‌هاي محلول‌وتبادلي و آلي افزايش و غلظت روي متصل به اكسيدهاي آهن كريستالي و بي‌شكل به‌طور معنادار نسبت به تيمار شاهد كاهش يافت. بيشترين افزايش غلظت شكل‌هاي محلول‌و‌تبادلي (31.9 درصد) و آلي (12.9 درصد) در تيمار تلقيح‌شده با قارچ GV مشاهده شد. ترتيب تأثير كاربرد تيمارهاي آلي مختلف، بر افزايش غلظت هر يك از شكل‌هاي شيميايي روي، متفاوت بود، هرچند تأثير تيمار بيوچار كود‌مرغي (PMB) نسبت به ديگر تيمارهاي آلي در افزايش غلظت اكثر شكل‌هاي شيميايي روي (كربناتي (81.1 درصد)، آلي (42 درصد)، روي متصل به اكسيدهاي منگنز (15 درصد) و اكسيدهاي آهن بي‌شكل (14.1 درصد)) بيشتر بود. توزيع شكل‌هاي شيميايي روي بومي خاك به صورت: باقي مانده اكسيدهاي ‌آهن كريستالي اكسيدهاي ‌آهن بي‌شكل كربناتي اكسيدهاي منگنز آلي محلول و تبادلي بود، درحالي‌كه بر اثر كاربرد قارچ GV و تيمارهاي آلي PM و SMB توزيع شكل‌هاي شيميايي روي در خاك به صورت: باقي‌مانده اكسيدهاي ‌آهن كريستالي اكسيدهاي ‌آهن بيشكل كربناتي اكسيدهاي منگنز محلول و تبادلي آلي تغيير ‌يافت. همبستگي مثبت و معنا‌داري بين شكل‌هاي محلول‌وتبادلي، كربناتي، اكسيدهاي آهن‌ بي‌شكل و كريستالي روي در خاك با روي عصاره‌گيري شده به‌وسيله DTPA وجود داشت كه نشان‌دهنده نقش مؤثر اين چهار شكل شيميايي در تأمين روي مورد نياز گياه مي‌باشد. نتايج اثر متقابل تيمارها نشان داد كه تأثير كاربرد همزمان قارچ و كود آلي بر غلظت هر يك از شكل‌هاي شيميايي روي متفاوت و بستگي به نوع كود آلي و قارچ مايكوريز كاربردي داشت. نتيجه‌گيري: كاربرد هر دو گونه قارچ مايكوريزا آربوسكولار سبب تبديل روي از شكل‌هاي كمتر قابل‌استفاده به شكل‌هاي با قابليت استفاده بيشتر در خاك شد و تأثير قارچ GV به‌مراتب بيشتر از FM بود. همچنين روي افزوده شده بر اثر كاربرد كودهاي آلي به خاك، در شكل‌هايي با پتانسيل زيست‌فراهمي بيشتر تمركز يافت و تأثير تيمار PMB نسبت به ساير تيمارها مشهودتر بود.