اثر نوع كاربري و كشت‌هاي زراعي متفاوت، برشكل هاي مختلف پتاسيم خاك (تاكيد بركاني‌شناسي رس‌ها)

سابقه و هدف: پتاسيم عنصر ضروري براي رشد گياه مي‌باشد و قابليت استفاده و شكل‌هاي آن، تحت تأثير ويژيگي‌هاي خاك، كاني‌شناسي رس و نوع كشت است. پتاسيم در خاك به چهار شكل محلول، تبادلي، غيرتبادلي و ساختاري وجود دارد. پتاسيم غيرتبادلي و ساختاري مربوط به محتوي برخي كاني‌ها همانند فلدسپارها و ميكاها مي‌باشد، در حالي كه پتاسيم تبادلي به شكل يونهاي جذب شده بر روي كاني‌هاي رس و مواد آلي مشخص مي‌شود. پتاسيم محلول كمتر از يك درصد پتاسيم كل است. گياهان در نياز به پتاسيم متغيير و مقادير متفاوتي از پتاسيم را جذب مي‌كنند. اطلاعاتي در زمينه وضعيت پتاسيم خاك‌هاي استان لرستان و كرمانشاه و ارتباط با كاني‌شناسي رس تحت كشت‌هاي زراعي متفاوت وجود ندارد. بنابراين هدف از اين مطالعه تعيين شكل‌هاي پتاسيم در برخي از خاك‌هاي مناطق درود، گيان و كنگاور تحت كشت‌هاي زراعي متفاوت و آناليز كاني‌شناسي رس خاك‌هاي مورد مطالعه، براي يافتن ارتباط بين شكل‌هاي متفاوت پتاسيم و كاني‌شناسي رس بود. مواد و روشها: در بررسي حاضر، سه منطقه مختلف شامل گيان، درود و كنگاور، انتخاب گرديدند. سپس 15 سري خاك‌ با ويژگيهاي و تاريخچه كشت زراعي متفاوت انتخاب، و خاك‌رخ‌ها حفر و تشريح شدند. خاك‌هاي انتخابي تحت كاربري مرتع، كشت گندم، برنج، ذرت، كلزا، چغندرقند و انگور بودند. نمونه‌هاي خاك از افق‌هاي مختلف، جمع آوري گرديد و ويژگيهاي فيزيكي، شيميايي و كاني‌شناسي خاك‌ها در آزمايشگاه اندازه‌گيري شد. شكل‌هاي مختلف پتاسيم شامل: محلول، تبادلي، غيرتبادلي و كل تعيين شد. يافته‌ها: همه خاك‌ها آهكي بوده و در رده اينسپتي‌سولز طبقه‌بندي شدند. محتوي رس، سيلت، كربنات كلسيم معادل و موادآلي به ترتيب داراي دامنه بين 53.2-27.5، 49.8-21، 50.3 – 15.3 و 1.8 – 0.7 درصد بود. مقدار پتاسيم محلول، تبادلي، غيرتبادلي و كل در خاك‌هاي مورد مطالعه به ترتيب داراي دامنه 62-3، 676-105، 2083-32 و 9333-3600 ميلي‌گرم بر كيلوگرم بودند. نتايج نشان داد كه ميانگين مقدار پتاسيم محلول (mg/kg 44.2)، پتاسيم غير‌تبادلي (mg/kg 1585.4) و پتاسيم كل (mg/kg 7251) در خاكهاي شاليزار بالاترين بوده، كه ممكن است بدليل محتوي رس بالا و مقدار كربنات كلسيم پايين منطقه باشد. در حالي‌كه مقدار پتاسيم تبادلي در كشت ذرت (mg/kg 676.4) بالاتر بود. مطالعات كاني‌شناسي نشان داد كه كاني‌هاي اسمكتيت (3-020 درصد)، ورميكوليت (50-30 درصد) در سطح خاك، و كاني ايليت (20-10 درصد) در افق‌هاي زيرسطحي از كاني‌هاي رسي عمده هستند. ارتباط معني‌داري بين پتاسيم تبادلي و مواد آلي و محتوي رس مشاهده شد. شكل‌هاي متفاوت پتاسيم در خاك‌هاي مورد مطالعه به محتوي ايلايت و ورمي‌كولايت در جزء رس وابسته بودند. نتيجه گيري: نتيجه‌گيري شد كه بيشتر خاك‌هاي مطالعه شده، مقدار قابل توجهي از شكل‌هاي متفاوت پتاسيم را داشتند. خاكهاي غرقاب، بالاترين مقادير پتاسيم محلول، غيرتبادلي و كل را نسبت به غيرغرقاب‌ها دارا بودند. بنظر مي‌رسد كه ايلايت و ورميكولايت كاني‌هاي عمده نگهداري پتاسيم در شاليزارها هستند. كشت‌ زراعي به دليل تقاضاي متفاوت پتاسيم و عمليت كشاورزي، اثر معني‌داري بر وضعيت پتاسيم خاك‌هاي مطالعه شده داشت. به طور كلي توصيه مي‌شود كه تناوب زراعي و كاني‌شناسي رس براي مديريت بهتر كوددهي پتاسيم، بايستي مورد توجه قرار گيرد.