شناسايي و تحليل مهم‌ترين عوامل موثر بر كوچ زودهنگام و بهنگام در عشاير طايفه شش بلوكي

Identification and analyzing the most important factors affecting early and well-timed migration in Shesh-Bolooki nomad tribe

به منظور شناسايي و تحليل مهم‌ترين عوامل موثر بر كوچ زودهنگام و بهنگام به مراتع ييلاقي در زيست‌بوم عشاير قشقايي (طايفه شش بلوكي) در سال 1394، اقدام به نمونه آماري به تعداد 405 خانوار از گروه بهره‌برداران عشايري و نيز 45 نفر از گروه كارشناسان مطلع و خبره در زمينه كوچ و مديريت چراي دام در استان‌هاي فارس و بوشهر شد. روش تحقيق، پيمايش توصيفي و تحليلي و ابزار تحقيق پرسشنامه همراه با مصاحبه بود. در اين تحقيق نظرات دو گروه آماري در قالب طيف (پنج گزينه‌اي) ليكرت جمع‌آوري شد و سپس از طريق آزمون‌هاي پارامتريك و ناپارامتريك از جمله: آناليز تجزيه واريانس، u مان ويتني، كروسكال واليس مورد مقايسه قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بين نظرات كارشناسان و بهره‌برداران از نظر اولويت عوامل موثر، تفاوت معني‌داري(01 /0>p) وجود دارد. به طوري كه كارشناسان مهم‌ترين عوامل موثر بر كوچ زودهنگام را به ترتيب اولويت: ناكافي بودن علوفه در مراتع قشلاقي، گرماي زودرس در قشلاق، كاهش بارندگي و خشكسالي‌هاي پي در پي، نداشتن پروانه چرا در قشلاق و از بين رفتن مراتع ميان‌بند نسبت به بقيه عوامل مي‌دانند در حالي كه بهره‌برداران مهم‌ترين عوامل موثر بر كوچ زودهنگام را به ترتيب اولويت: كاهش بارندگي و خشكسالي‌هاي پي در پي، نداشتن پروانه چرا در قشلاق، ناكافي بودن علوفه در مراتع قشلاقي، كمبود امكانات و خدمات بهداشتي در مسير كوچ از قشلاق به ييلاق و رقابت در رسيدن و بهره‌برداري از مراتع ييلاقي بين بهره‌برداران ذيحق نسبت به بقيه عوامل مي‌دانند. همچنين كارشناسان مهم‌ترين عوامل موثر بر كوچ بهنگام را به ترتيب اولويت: تعيين تاريخ كوچ از سوي دولت با هماهنگي بهره‌برداران، برقراري اتراقگاه‌هاي موقت از سوي دولت در مسير كوچ عشاير از قشلاق به ييلاق، كنترل گياه بهمن در قشلاق از طريق اصلاح مراتع، گماشتن قرقبان براي مراتع ييلاقي و حمايت دولت از طريق تامين علوفه نسبت به بقيه عوامل مي‌دانند در حالي كه بهره‌برداران مهم‌ترين عوامل موثر بر كوچ بهنگام را به ترتيب اولويت: وجود علوفه مرغوب در قشلاق، حمايت دولت از طريق تامين علوفه، نبودن رقابت در رسيدن و بهره‌برداري از مراتع ييلاقي بين بهره‌برداران ذيحق، وجود مقدار زياد علوفه در مرتع قشلاق و كافي بودن آب در قشلاق نسبت به بقيه عوامل مي‌دانند. ضمناً در اين تحقيق مشخص شد كه بين نظرات كارشناسان همبستگي معني‌داري (01 /0>p) وجود دارد ولي بين نظرات بهره‌برداران(تيره‌ها و بنكوهاي عشايري مورد بررسي) همبستگي معني‌داري وجود ندارد.

Data gathering was done using 405 respondents from nomads and also 45 respondents from well-skilled and knowledgeable experts regarding migration and livestock grazing management in Fars and Bushehr provinces with the aim of identification and analyzing the most important factors affecting early and well-timed migration toward summer rangelands in Qashqai nomad (Shesh-Bolooki tribe) ecosystem in 2015. Descriptive and analytic methodology was applied using questionnaire and interview methods. In this study, the views of two respondent groups were assessed using Likert scale (five ordered response levels). Then, they were compared through parametric and non-parametric tests including analysis of variance, Mann–Whitney U and Kruskal–Wallis tests. The results showed that there was a significant difference between experts and beneficiaries views with regard to the priority of factors (P<0.01). Based on experts’ views, the lack of enough forage in winter rangelands, early warm weather in winter rangelands, decreasing of precipitation and consecutive droughts, not having grazing license in winter rangelands and degradation of migration route were the most important factors affecting early migration. However, according to the beneficiaries’ views, reduced precipitation and consecutive droughts, not-having grazing license for winter rangelands, lack of enough forage in winter rangelands, lack of health facilities and services on the way from winter rangelands to summer rangelands and competing to reach summer rangelands among the beneficiaries, were introduced as the most important factors affecting early migration. Based upon the experts views, determining migration time by the government in coordination with beneficiaries, establishment of temporary settlements on the way between summer and winter rangelands, controlling the Stipa capensis species in winter rangelands through rangeland improvement plans, assigning rangers for summer rangelands and government support through providing supplementary forage were among the most important factors affecting well timed migration. According to the beneficiaries’ views, existing of suitable forage in winter rangelands, government support through supplementary forage provision, lack of competition between beneficiaries on reaching and exploiting summer rangelands, existing of enough forage in winter rangelands and having enough drinking water in winter rangelands rangelands In this research, it was found that there is a significant correlation between experts views (P <0.01); however, no significant correlation was found between the beneficiaries views.