سنجش و ارزيابي شاخص‌هاي موثر بر ارتقاء تاب‌آوري بهره‌برداران مرتع در مناطق خشك (منطقه مورد مطالعه: روستاي حق‌الخواجه، شهرستان ميامي، استان سمنان)

Assessment of indicators influencing the resilience of rangeland users in arid areas (Case Study: Hagh-o-Al-Khaje village, Meyami County, Semnan Province)

در شرايطي كه بحران و عدم قطعيت در حال رشد مي‌باشد، تاب‌آوري به عنوان مفهوم مواجهه با اختلالات و تغييرات معرفي مي‌شود. در واقع هدف رويكرد تاب‌آوري، كاهش ميزان آسيب‌پذيري افراد در مواجهه با بحران پيش‌رو مي‌باشد. هدف اصلي اين مقاله سنجش و ارزيابي شاخص‌هاي موثر بر ارتقاء تاب‌آوري بهره‌برداران در مواجهه با تخريب مرتع در سطح روستاي حق‌الخواجه از توابع شهرستان ميامي استان سمنان مي‌باشد. روش تحقيق توصيفي- تحليلي است و حجم نمونه در تحقيق، طبق جدول مورگان، 24 نفر از بهره‌برداران مرتع برآورد شده است. در اين راستا پس از مروري بر متون نظري و حاكم بر تاب‌آوري، با استفاده از معيارها و شاخص‌ها در ابعاد مختلف اجتماعي- فرهنگي، انساني، اقتصادي، نهادي، فيزيكي و طبيعي، ميزان تاب‌آوري بهره‌برداران در مواجهه با تخريب مرتع از طريق پرسشنامه تاب‌آوري و با استفاده از نرم‌افزار SPSS سنجش شده است. نتايج يافته‌ها حاكي از آن است كه ميانگين تاب‌آوري بهره‌برداران مرتع روستاي حق‌الخواجه 21 /2 است كه نشان مي‌دهد بهره‌برداران مرتع اين روستا از لحاظ تاب‌آوري از ميزان متوسط پايين‌تر بوده و در وضعيت نامساعدي هستند. همچنين نتايج حاصل از سنجش ضريب تاثير هر يك از مولفه‌هاي شش‌گانه بر ارتقاء تاب‌آوري بهره‌برداران مرتع بيانگر آن است كه، بعد انساني بيشترين اثرگذاري را بر تاب‌آوري داشته و جامعه بهره‌بردار مرتع از نظر بعد انساني موثر بر تاب‌آوري وضعيت مناسب‌تري داشته (ضريب تاثير 662/·) ولي بعد فيزيكي كمترين اثرگذاري بر تاب‌آوري را داشته (ضريب تاثير 108/·) و بهره‌برداران مرتع روستاي حق‌الخواجه از نظر تاب‌آوري فيزيكي وضعيت نامناسب‌تري دارند، بنابراين ضروري است در برنامه‌ريزي‌ها و تخصيص منابع به ارتقا و بهبود وضعيت تاب‌آوري بهره‌برداران مرتع روستاي حق‌الخواجه توجه ويژه‌اي شود.

The present study seeks to measure indicators influencing the resilience of users of Hagh-o-Al-Khaje village, whose rangelands are degraded. The research method is descriptive-analytic and the size of sample was defined 24 rangeland users according to Morgan table. Following a review of literature around resilience, the level of different kinds of resilience of users encountered with rangeland degradation was measured applying questionnaire and SPSS software. It was found out that the average reilience of Hagh-o-Al-Khaje rangeland users was 2.21, which is lower than average and indicates an unpleasent condition. It was as well found that human indicators had the most impact on resilience (impact factor, 0.662), but physical indicators had the least impact upon resilience (impact factor, 0.108). It can therefore be said that users were in good state regarding human indicators but not in the case of physical indicators. Needless to say, planning and resource allocation strategies must pay due attention to improving the resilience of Hagh-o-Al-Khaje rangeland users.