تمايزات شيعي – سني نگرش جنسيتي در ايران

هدف اصلي اين پژوهش، بررسي مناسبات بين هويت مذهبي و نگرش جنسيتي است و شواهد پژوهشي به منظور شناخت بهتر برخي از مهم‌ترين الگوها و تعيين‌كننده‌هاي مرتبط با نگرش جنسيتي گروه‌هاي شيعي و سني‌مذهب را ارائه مي‌كند. مباحث اين مقاله مبتني بر تجزيه و تحليل‌هاي يك بررسي پيمايشي است كه جمعيت نمونه آن درمجموع 4267 نفر از مردان و زنان پانزده‌ساله و بالاتر ساكن در نقاط شهري و روستايي شهرستان‌هاي اسفراين، اهواز، بابلسر، بجنورد، خرم‌آباد، سقز، كامياران، گنبد كاووس، محمودآباد و همدان هستند. مطابق با نتايج اوليه و مقدماتي اين تحقيق مي‌توان گفت در اغلب گويه‌هاي جنسيتي تحقيق، ‌نحوه نگرش دو گروه شيعي و ‌‌سني‌مذهب كمابيش شبيه و همانند يكديگر است. درعين‌حال بيشترين سطح تفاوت بين دو گروه شيعي و ‌‌سني‌مذهب را مي‌توان در ‌نحوه نگرش آنان درباره اشتغال زنان در كار خارج خانه مشاهده كرد: در حدود 72‌درصد جمعيت ‌‌شيعي‌مذهب و در حدود 65‌درصد جمعيت ‌‌سني‌مذهب داراي نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند. بااين‌همه نگرش جنسيتي بيش از آنكه تحت تأثير و ناشي از مذهب و تعلق مذهبي باشد، بيشتر تحت تأثير متغير جنس است؛ بدين معنا كه زنان شيعي و ‌‌سني‌مذهب، به ميزان يكسان و مشابه همديگر بيش از مردان هم‌مذهبي خودشان، داراي نگرش مثبت به اين مؤلفه‌ها و گويه‌هاي جنسيتي هستند؛ براي نمونه 80‌ درصد زنان ‌‌شيعي‌مذهب و 74‌ درصد زنان ‌‌سني‌مذهب داراي نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند؛ درحالي‌كه اين نسبت در مقايسه با مردان هم‌مذهبي آنان ‌‌به مراتب كمتر و پايين‌تر (به ترتيب، 64‌درصد و 56‌درصد) است. افزون بر اين، اين الگوهاي كلي نگرش جنسيتي گروه‌هاي مذهبي تحت تأثير دو دسته عوامل تعيين‌كننده شامل متغيرها و تعيين‌كننده جمعيت‌‌‌شناختي پايه (محل سكونت، وضعيت تأهل، سن و سطح تحصيلات) و متغيرهاي مرتبط با مؤلفه‌هاي دين و دين‌داري است. جان كلام اينكه نتايج تحقيق حاضر را مي‌توان اين‌گونه جمع‌بندي و تبيين كرد كه تعلقات ديني و مذهبي به مثابه يك عنصر ثانوي در تبيين نگرش جنسيتي عمل مي‌كنند و سطح توسعه اقتصادي و اجتماعي و واقعيت‌هاي زندگي روزمره نقش ‌‌به مراتب مهم‌تري ايفا مي‌كنند كه به‌ويژه بايد به نقش تعيين‌كننده متغيرهايي همچون روستانشيني در برابر شهرنشيني، سنت‌گرايي و بي‌سوادي در برابر مدرنيسم و نوگرايي و گسترش تحصيلات عالي اشاره كرد.