تأثير دو گونه قارچ ميكوريزا بر عملكرد كمي و كيفي دانه توده هاي محلي كنجد (Sesamum indicum L.) در سطوح مختلف تنش خشكي

اين آزمايش به‌منظور بررسي اثرات همزيستي با دو گونه قارچ ميكوريزا بر درصد و عملكرد روغن، درصد و عملكرد پروتئين و عملكرد دانه 8 توده محلي كنجد در سطوح مختلف تنش خشكي در سال زراعي 93-1392 به‌صورت فاكتوريل اسپليت پلات با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي هنرستان كشاورزي اروميه اجرا گرديد. فاكتور اول شامل سطوح مختلف آبياري (آبياري معمولي: آبياري بعد از 70 ميلي‌متر تبخير و تعرق گياه، تنش ملايم: آبياري بعد از 90 ميلي‌متر تبخير و تعرق گياه و تنش شديد: آبياري بعد از 110 ميلي‌متر تبخير و تعرق گياه)، فاكتور دوم شامل عدم تلقيح و تلقيح با دو گونه قارچ ميكوريزاي Glomus mosseae، Glomus intraradices و فاكتور سوم شامل 8 توده محلي كنجد (جيرفت 13، محلي طارم زنجان، محلي مغان، ناز چند شاخه، TC25، TS3، داراب 14 و دشتستان 5) بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد تاثير سطوح مختلف آبياري، ميكوريزا و ژنوتيپ بر صفات مورد مطالعه معني دار بود. مقايسه ميانگين ها نشان داد با افزايش شدت تنش خشكي، عملكرد دانه، درصد روغن، درصد پروتئين، عملكرد روغن، عملكرد پروتئين و عملكرد بيولوژيك به‌طور معني داري كاهش يافت. تنش شديد خشكي عملكرد روغن و عملكرد پروتئين را به‌ترتيب به ميزان 67 و 66درصد كاهش داد. استفاده از دو گونه قارچ ميكوريزا نسبت به حالت عدم استفاده از قارچ باعث افزايش عملكرد دانه و بهبود صفات كيفي دانه شد. رابطه بين صفات كيفي دانه با عملكرد دانه مثبت و معني دار بود و بالاترين ضريب همبستگي براي عملكرد پروتئين و عملكرد روغن با عملكرد دانه (**99/0=r) به‌دست آمد. در بين توده هاي محلي كنجد مورد بررسي، ژنوتيپ هاي محلي مغان و طارم زنجان از نظر عملكرد دانه (به‌ترتيب 31/206 و 96/177 گرم بر مترمربع)، روغن (به‌ترتيب 70/147 و 34/121 گرم بر مترمربع) و پروتئين (به‌ترتيب 57/76 و 70/62 گرم بر مترمربع) در هر سه شرايط مختلف آبياري، برتر از ساير توده ها بودند. اين توده ها به‌عنوان توده هاي محلي برتر معرفي ميگردند. با توجه به نتايج اين تحقيق، جهت بهبود صفات كيفي مانند درصد روغن و پروتئين تلقيح با قارچ هاي ميكوريزا به‌خصوص گونه G.mosseae توصيه مي گردد.