برآورد پارامترهاي ژنتيكي صفات زراعي گندم نان با استفاده از تجزيه ميانگين نسل‌ها در شرايط كم‌آبي

گندم مهم ترين محصول زراعي جهان مي باشد كه در مناطق كم آب عملكرد آن به شدت كاهش مي يابد. در چنين شرايطي توليد ارقام متحمل به خشكي از اهميت وِيژه اي برخوردار است. به منظور به نژادي گندم آگاهي از ماهيت ژنتيكي عملكرد و صفات مرتبط با عملكرد كمك شاياني به اصلاح گر مي نمايد. جهت برآورد پارامترهاي ژنتيكي برخي صفات زراعي در شرايط كم آبي در گندم نان، خانواده هاي F4 حاصل از تلاقي ارقام گندم روشن و كوير به‌همراه والدين، F2 و F3 در شرايط تنش رطوبتي مورد ارزيابي قرار گرفتند. آزمايش در قالب طرح آگمنت با پنج شاهد روشن، فلات، مهدوي، شاه پسند و خارچيا در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد باهنر كرمان در سال زراعي 94-1393 اجرا شد. به منظور اعمال تنش، آبياري در مرحله سنبله دهي قطع گرديد و عملكرد دانه به همراه برخي صفات زراعي مورد ارزيابي قرار گرفت. از روش تجزيه ميانگين نسل ها به‌منظور تعيين نحوه عمل ژن هاي كنترل‌كننده صفات استفاده شد. روابط ژنتيكي شامل اثرات افزايشي، غالبيت، افزايشي× افزايشي و غالبيت× غالبيت برآورد شدند. در كنترل صفات عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت، وزن هزاردانه، طول سنبله، طول ريشك و طول دوره پرشدن دانه، واريانس ژنتيكي افزايشي نقش بيشتري داشت. بنابراين در اين صفات، گزينش در نسل هاي اوليه مؤثرتر خواهد بود. در حالي كه در كنترل صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبله و تعداد دانه در بوته واريانس ژنتيكي غالبيت نقش بيشتري ايفا مي كند. لذا در مورد اين صفات توصيه مي شود گزينش در نسل هاي پيشرفته انجام گيرد.