مطالعه تناسبات، ساختار و نقشمايه‌هاي محراب مسجد جامع هفتشويه

Study proportion, structure and motifs of mosques Haftshouyeh altar

تزيينات گچ‌بري محراب هفتشويه با توجه به طرح و فرم، در رديف محراب‌هاي شاخص دوره ايلخاني قرار دارد. اكثر بررسي‌هاي صورت گرفته به توصيف كلي اين محراب، تاريخ اجرا و يا محدوده تاريخي آن پرداخته و كمتر به نقشمايه‌هاي تزييني، نسبت‌هاي طلايي و ساختار و روابط هندسي در به كارگيري آنها، توجه كرده‌اند. سؤال‌هايي كه براي دستيابي به هدف مي‌توان مطرح كرد عبارتند از: «انواع نقشمايه‌هاي به‌كارگرفته شده در اين محراب كدامند؟ اين محراب و نقشمايه‌هاي آن، بر اساس چه ساختار و تناسباتي طراحي و اجرا شده است؟». در اين نوشتار تلاش بر آن بوده تا با روش توصيفي تحليلي، محراب مسجد جامع هفتشويه از لحاظ نقشمايه‌هاي گياهي و هندسي، نسبت‌هاي طلايي و ساختار و روابط هندسي توصيف و تحليل شود. يافته‌هاي به دست آمده از اين پژوهش، بيانگر آن است كه طرح‌ها و نقشمايه‌هاي گچ‌بري شده، با ضخامت، برجستگي و پيچيدگي اجراء شده‌اند. در اين محراب از انواع اسليمي‌ها مانند دهان اژدري، خرطومي، اسليمي‌هاي قاب‌بند و گردش‌هاي اسليمي بسيار استفاده شده است. فرم كلي محراب و هم اكثر نقشمايه‌ها داراي ساختار و روابط هندسي ويژه و بر پايه نسبت‌هاي طلايي مي‌باشد. ارتفاع بلند، جزو شاخصه‌هاي اين محراب است. نقشمايه‌هاي اين محراب از جهت ارزش‌هاي بصري و زيباشناختي، شيوه طراحي و اسلوب منحصربه‌فرد بوده است.

The stucco decorations of Haftshouyeh altar are among the dominant altars in Ilkhani period in terms of patterns and forms. Most of the studies in the literature have been considered the date and the historical range of the work. The weakness of the previous works is that the metrics of decorative motifs, their proportions, structure and geometric relationships have not been considered. The contribution of this work is to answer the following questions: What are the types of motifs used in this altar? How the structure and proportions of this altar and its motifs are designed and implemented? The aim of this work is to describe and analyze the Haftshouyeh’s mosque altar in terms of plants and geometric motifs, proportions, structure and geometric relationships in a descriptive-analytic manner. The obtained results reveal that the patterns and stucco motifs have been implemented with thickness, prominent, complexity and various types of stucco. Various types of Aslymyha such as Khortumyha, Dhanhazhdary, Aslymyhay Framing and Art excursions (snail excursions) are used in this altar. The general form of the altar and its motifs are based on the golden ratio and the structure and geometric relationships. The high magnitude is a major characteristic of the altar. The motifs of the altar are unique in terms of visual and aesthetic values.