كليدواژه :
سفال , سفال پيش از تاريخ , نقوش سفال , مفاهيم اعداد , چهار
چكيده فارسي :
ميان اقوام و فرهنگ‌ها، برخي اعداد اهميت ويژه‌اي دارند و به نظر مي‌رسد كه عدد چهار در فرهنگ و هنر ايران به‌ويژه هنر سفالگري، از اولويتي خاص برخوردار است. سفالگران با منقوش‌كردن سفالينه ها، از آن‌ها به عنوان جايگاهي براي بيان افكار، عواطف و تجسم باورهاي خود بهره مي‌گرفته‌اند. با بررسي سفالينه‌هاي پيش از تاريخ در ايران، به نقوشي برمي‌خوريم كه بر پايۀ تقسيمات چهارگانه تصوير شده‌اند. پژوهش حاضر به اين سؤال اصلي مي‌پردازد كه اين نقوش چه مفاهيمي را براي مردمان آن زمان داشته است؟ و نگاهي پيرامون مفاهيم، نمادها و كاربرد عدد چهار و علت حضور اين عدد در سفالينه‌هاي پيش از تاريخ در ايران دارد و در تلاش است كه تلقي انسان نخستين را از اين عدد در چگونگي پيدايش برخي نقوش ذكر كند.
روش اين پژوهش توصيفي - تحليلي بوده و گردآوري اطلاعات آن به شيوۀ اسنادي انجام شده است.
از نتايج اين پژوهش برمي‌آيد كه نمود عدد چهار در بستر سفالينه‌ها، با فكر و انديشه‌اي پايدار و عميق گره خورده است كه با ماهيت سفال _كه به دليل نقش عناصر چهارگانه در ساخت آن، بالقوه «چهار» را در ساختارش داراست_ بي‌ارتباط نيست. همچنين با توجه به شناخت انسان از چهارگانه‌هاي موجود در طبيعت و اهميت آن‌ها در زندگي وي، و نيز به سبب دامنۀ محدود حس عددي انسان و اين كه چهار احتمالاً براي بشر نخستين نماد آخرين حد شمارش بوده است، مي‌توان مفاهيمي چون طلب بركت و حاصلخيزي براي گياهان، باروري و بقاي حيوانات، غلبۀ انسان‌ها بر نيروهاي شر و جز اين‌ها را به اين نقوش نسبت داد.
همچنين نتايج اين تحقيق حاكي از آن است كه اين عدد در قالب‌ها و شكل‌هاي متفاوتي نمود يافته است كه در 5 گروهِ نقوش خطي، هندسي، گياهي، حيواني و انساني قابل دسته‌بندي هستند كه مي‌توان با احتياط ادعا كرد كه بيش‌ترين تجلي عدد چهار در سفالينه‌هاي پيش از تاريخ در ايران در قالب نقوش هندسي و كم‌ترين نمود آن در نقوش انساني بوده است.
چكيده لاتين :
Evidently, certain numbers have certain significances for different nations and cultures. Seemingly, number four has a specific significance and priority in Iran’s culture and art, particularly in pottery. Decorating the potteries, the potters have utilized them as a means to express their thoughts, emotions, and realize their beliefs. Studying the potteries of the prehistoric era in Iran, some decorations were found which were shown in tetra-division patterns, in a way alluding to number four. The present study is an attempt to investigate number four and its embodiment in the potteries of prehistoric era in Iran. The significance and embodiment of number four in these potteries are investigated, and the early human’s conception of this number in the emergence of some decorations is also inspected.
This study is based on descriptive- analytical method and the gathering of data was done in the method of documentary.
The findings of the study indicate that number four had a significant importance in the potteries of the prehistoric era in Iran, and confirmed that it was tied to a deep profound though and most probably expressive of the beliefs of the people. The concepts such as asking for blessing, the fertility of plants, the survival of the animals, human being’s dominance over evil powers, etc. can be attributed to these motifs and decorations.
Also the result of this study indicates number four has represented in five different groups categorize as linear motifs and geometric patterns, plant, animal and human motifs. Due to the results we can cautiously claim that number four has represented the most in the geometric patterns and the least in human motifs in Iran’s Prehistoric potteries.
