پژوهشي بر نگاره‌هاي نسخه خطي ديوان حافظ كتابخانه پرينستون

Research on introducing manuscript miniatures of Divan-e- hafiz in Princeton library

اشعار حافظ به دليل ابهامات پيچيده، معناي غيرصريح و امكانات تفسيري گوناگون قابليت تصويري كمتري نسبت به شعر ديگر شاعران فارسي زبان دارند؛ از اين رو نسخه‌هاي مصور كم‌شماري از ديوان وي در دست است و عمده نمونه‌هاي تصويرشده نيز متعلق به عصر صفوي و پس از آن مي‌باشند. مسئله اصلي در پژوهش حاضر معرفي و مطالعه يكي از اين نمونه‌هاي نفيس و مهجور است كه در سال 926 ه.ق پديد آمده و هم اكنون در كتابخانه دانشگاه پرينستون آمريكا نگهداري مي‌شود. اين نسخه ارزشمند شش نگاره را در خود جاي داده است كه كشف تعاملات ميان متن شعر و تصوير و همچنين مداقه در ويژگي‌هاي بصري آن هدف نوشتار پيش رو مي‌باشد. روش تحقيق توصيفي- تحليلي است و گردآوري اطلاعات از طريق منابع كتابخانه‌اي و مشاهده مستقيم صورت پذيرفته است و در پي پاسخگويي به اين سوالات است كه 1. نحوه تأثير پذيري نگارگر از متن شعر به چه صورت بوده است؟ 2. مشخصه‌هاي بصري و مضموني نگاره‌هاي اين ديوان چيست؟ نتايج نشان داد هنرمند نگارگر حتي المقدور و به شيوه قراردادي مرسوم، وفاداري‌اش را به متن شعر نشان داده است. وي با بهره‌گيري از چيدمان مارپيچ عناصر انساني، گزينش نمادين رنگ‌ها و فضاسازي تمثيلي، سعي در القاي تصويري هماهنگ با مفاهيم عرفاني اشعار حافظ داشته و با تكرار نمادپردازي‌ها و صورت‌ها در موضوعات مشابه فضاي تجسمي متناسب با مضمون را پديد آورده است.

Because of complex ambiguities, non- explicit meaning and different interpretation facilities of Hafiz poems, have few visual capabilities than other lyrics of Persian poets. Therefore a few number of illustrated manuscripts of his Divan is available and major examples are also belong to the Safavid era and after it. The main issue in this study is Introduce and study one of these exquisite and obsolete example that created in 926 AH and is now keep in library of Princeton University in America. This valuable manuscript has 6 miniatures that the aim of this paper is to explore the interactions between poetry and images and also Accuracy in visual features. The method of study is descriptive-analytic and Information collected through library resources and direct observation. The results in answer to the general question "How are the qualities of the visual elements of miniatures in relation to the lyrics?" show: Painters as far as possible with common contractual practices, has shown his loyalty to the lyrics. He utilizes spiral arrangement of human elements, selection of symbolic color and allegorical space, trying to instill picture in accordance with the mystic terms of Hafez's poems and has created the visual space fits with the theme by repeating symbolism and forms in similar topics