هتروزيس و تجزيه داي آلل براي عملكرد و برخي صفات مورفولوژيك در برنج (Oryza sativa L.)

به‌منظور بررسي تركيب پذيري ارقام، نوع عمل ژن ها و هتروزيس عملكرد و برخي صفات مورفولوژيك در برنج، نتاج F2حاصل از تلاقي داي‌آلل 6×6 به‌صورت طرح نيمه داي‌آلل به همراه والدين آن‌ها در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه آزمايشي مؤسسه تحقيقات برنج كشور در سال 1394كشت شدند. نتايج تجزيه واريانس براي تمامي صفات مورد مطالعه نشان داد كه اختلاف بين ژنوتيپ ها از نظر تمامي صفات معني دار بود. نتايج تجزيه داي آلل به روش دوم گاردنرابرهارت نشان داد كه اثر واريته در تمامي صفات و اثر هتروزيس، هتروزيس متوسط، هتروزيس واريته و هتروزيس خصوصي براي صفات عملكرد، روز تا ظهور خوشه و طول برگ پرچم معني دار بود. براي صفت عملكرد، والدهاي IR50 و RI18447-2واجد بيشترين مقادير تركيب پذيري عمومي مثبت و معني دار بودند و بيشترين مقدار تركيب پذيري خصوصي در تلاقي IR50×RI18430-46 مشاهده شد. نتايج تجزيه داي آلل به روش سوم گاردنر-ابرهارت وجود آثار افزايشي و غيرافزايشي در كنترل ژنتيكي صفات عملكرد، روز تا ظهور خوشه، ارتفاع بوته و تعداد خوشه چه را آشكار ساخت. دامنه هتروزيس برتر و هتروزيس نسبي در صفت عملكرد به‌ترتيب بين 35.03 تا 17.16 و 28.59 تا 24.01 درصد متغير بود. بيشترين كاهش هتروزيس برتر و هتروزيس نسبي در صفت ارتفاع بوته به‌ترتيب با 14.36 و 12.73 درصد بود. دامنه هتروزيس برتر براي صفت تعداد خوشه چهدر خوشه بين 33.44 تا 1.58درصد متغير بود. با توجه به تركيب‌پذيري، وجود آثار افزايشي و هتروزيس مناسب در بيشتر صفات مطالعه شده، امكان اصلاح اين صفات از طريق هر دو روش گزينش و توليد هيبريد در جمعيت مورد مطالعه وجود دارد.