مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - پاسخ لاين‌هاي موتانت برنج به تنش شوري در مرحله گياهچه اي با استفاده از صفات مورفولوژيك و نشانگرهاي ريزماهواره

چكيده فارسي :

تنش شوري بعد از خشكي، دومين مشكل عمده و عامل محدودكننده توليد برنج است. به منظور بررسي آثار تنش شوري بر برخي از ويژگي هاي مورفولوژيك و فيزيولوژيك برنج، تعداد 41 لاين موتانت حاصل از پرتوتابي اشعه گاما به چهار رقم برنج (دو رقم محلي ايراني هاشمي و طارم محلي و دو رقم اصلاح شده خزر و فجر) به همراه ارقام والديني و دو لاين استاندارد FL478 (متحمل به شوري) و Teqqing (حساس به شوري) تحت سه شرايط شوري (شاهد، 6 و 12 دسي زيمنس بر متر) مورد بررسي قرار گرفتند. آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي با شش تكرار اجرا شد. علاوه بر آن، تنوع بين ژنوتيپ ها با دوازده نشانگر ريز‌ماهواره پيوسته با QTL بزرگ‌اثر تحمل به شوري (SalTol) بررسي شد. نتايج تجزيه واريانس، وجود تفاوت معني دار و قابل توجه بين ژنوتيپ ها را براي همه صفات مورد مطالعه نشان داد. نتايج حاصل از تجزيه خوشه اي داده هاي مورفولوژيك، ضمن تفكيك ژنوتيپ ها به سه گروه، لاين‌هاي موتانت M1، M3، M7، M9، M35، M37 و M40را در كنار لاين شاهد متحمل به شوري FL478و رقم هاي فجر و هاشمي و لاين‌هاي M47، M48، M49 و M56را در كنار لاين شاهد حساس به شوري Teqqing گروه بندي كرد. تجزيه خوشه اي داده هاي مولكولي نيز ژنوتيپ ها را در سه گروه اصلي قرار داد، به طوري كه لاين هاي موتانت M35، M37 و M40 به همراه لاين شاهد FL478 به‌عنوان ژنوتيپ هاي متحمل به شوري و لاين هاي موتانت M36، M47، M48، M49، M54 و M56 به همراه لاين شاهد Teqing به‌عنوان ژنوتيپ هاي حساس به شوري گروه بندي شدند. آزمون منتل ميزان تشابه اين دو تجزيه خوشه اي را 65 درصد نشان داد كه دليل اين مشابهت زياد، استفاده از نشانگرهاي پيوسته با QTL بزرگ اثر تحمل به شوري SalTol بود كه هر يك از آن ها با چند صفت مطالعه شده در اين تحقيق نيز پيوسته بودند. همان طور كه ملاحظه مي شود، هر سه لاين متحمل به شوري شناسايي شده در تجزيه داده هاي مولكولي، در تجزيه خوشه اي صفات مورفولوژيك نيز شناسايي و هر چهار لاين حساس به شوري شناسايي شده در تجزيه صفات مورفولوژيك، در تجزيه خوشه اي داده هاي مولكولي نيز شناسايي شدند. ارزيابي نشانگرهاي ريزماهواره نيز نشان داد كه نشانگرهاي AP3206، RM5، RM3412 و RM140 آگاهي بخش ترين نشانگرها جهت بررسي تنوع ژنتيكي تحمل به شوري در اين تحقيق بودند.