ارزيابي تغييرات صفات فيزيولوژيكي و بيوشيميايي در گونه‌هاي اجدادي و تكاملي گندم تحت تنش كم آبي

آگاهي از تنوع ژنتيكي موجود در ارقام اهلي و خويشاوندان وحشي يك گونه گياهي، در به‌كارگيري آن‌ها در برنامه هاي اصلاحي از اهميت زيادي برخوردار است. با توجه به اينكه بخش قابل‌توجهي از اراضي زير كشت گندم در ايران در مناطق خشك قرارگرفته و اينكه گونه هاي گياهي با راهبردهاي مختلفي ازجمله تغيير در آنزيم هاي آنتي اكسيداني، خود را با تنش هاي محيطي وفق ميدهند، لذا مطالعه هرچه بيشتر در رابطه با شناسايي گونه هاي مقاوم و نيز شناخت نوع سازوكار تحملي آن‌ها امري ضروري است. ازاين‌رو و به‌منظور بررسي اثر تنش خشكي بر محتواي رنگيزه هاي فتوسنتزي، وزن تر و خشك ريشه و اندام هوايي و فعاليت آنزيم هاي آنتي اكسيدان در پنج گونه اجدادي و تكامل‌ يافته گندم از جنس Aegilops و Triticum، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سه سطح آبياري نرمال (100 درصد ظرفيت زراعي)، تنش متوسط (50 درصد ظرفيت زراعي) و تنش شديد (25 درصد ظرفيت زراعي) اجرا گرديد. با مقايسه ميانگين داده ها بيشترين ميزان فعاليت آنزيم‌هاي كاتالاز، سوپراكسيد ديسموتاز، آسكوربات پراكسيداز و گاياكول پراكسيداز طي تنش شديد به ترتيب با ميزان افزايش 80، 34، 84 و 29 درصدي نسبت به عدم تنش مشاهده شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه گونه هاي T. aestivum و T. urartu ازنظر فعاليت SOD، گونه Aegiliops tauschii ازنظر CAT، گونه T. durum ازنظر APX و گونه Ae. speltoides ازنظر GPX به دليل بيشترين افزايش فعاليت آنزيم هاي ذكرشده در هر دو تنش متوسط و شديد جزء گونه هاي كانديد براي اصلاح به تحمل خشكي با مكانيسم آنتي‌اكسيداني مربوطه محسوب مي شوند. مقدار كلروفيل كل در شرايط تنش متوسط و شديد به ترتيب كاهش 11.5 و 66 درصدي داشت، با اين ‌وجود در دو گونه Aegiliops speltoides و T. durum كمترين ميزان كاهش نسبت به شرايط نرمال مشاهده شد. ميزان كارتنوئيد با افزايش شدت خشكي كاهش يافت، اما اين كاهش در گونه T. durum رخ نداده بلكه با شدت تنش بر ميزان كارتنوئيد كه يك آنتي‌اكسيدان غيرآنزيمي نيز محسوب مي شود افزوده شد.