عوامل مؤثر بر مشاركت بهره‌برداران در عمليات حفاظتي طرح‌‌هاي مرتع‌داري در استان فارس

Factors affecting ranchers' participation in the conservation activities of range management projects in Fars province

اين مطالعه با هدف شناسايي عوامل مؤثر بر مشاركت دامداران مرتع‌دار در عمليات حفاظتي طرح‌هاي مرتع‌داري استان فارس انجام شد. براي اين منظور با توجه به شرايط آب و هوايي، پوشش گياهي و تعداد طرح‌هاي مرتع‌داري اجرا شده و بر اساس روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌بندي شده، 89 طرح‌ مرتع‌داري انتخاب گرديد. سپس با توجه پرسشنامه‌هاي طراحي شده با 267 بهره‌بردار فعال (10 تا 100 درصد بهره‌برداران با توجه به تعداد بهره‌برداران هر طرح) در مراتع در نيمه دوم سال 1393 و بهار سال 1394 مصاحبه و داده‌هاي لازم جمع‌آوري شد. مدل‌ رگرسيون پواسون و روش شبه برآورد حداكثر درستنمايي براي شناسايي عوامل مؤثر بر مشاركت مرتع‌داران در عمليات حفاظتي طرح‌هاي مرتع‌داري استفاده شد. براساس نتايج تأثير متغيرهايي مانند تجربه‌ي بهره‌برداران و تعداد دامداران عضو هر طرح مرتع‌داري بر ميزان مشاركت آن‌ها در عمليات حفاظتي طرح‌هاي مرتع‌داري منفي و در سطح يك درصد معني‌دار بوده‌است. متغيرهايي مانند سطح تحصيلات رسمي، تعداد افراد شاغل خانوار در بخش كشاورزري و ارتباط با اداره‌هاي منابع طبيعي و تشكل‌هاي مربوطه داراي رابطه مثبت با مشاركت در عمليات حفاظتي طرح‌هاي مرتع‌داري مي‌باشند، اما اين رابطه معني‌دار نبوده‌است. تأثير متغيرهايي مانند ميزان اطلاعات دريافتي بهره‌برداران بعد از شروع فعاليت در طرح‌هاي مرتع‌داري، مدت زمان استفاده از مراتع براي چراي دام، مقدار اراضي مرتعي هر مرتع‌دار در قالب طرح و تعداد گوسفند و بز داشتي بر ميزان مشاركت آن‌ها در عمليات حفاظتي مثبت و در سطح يك درصد معني‌دار بوده‌است. براين اساس لازم است با تركيب دانش محلي و علمي اهميت برنامه‌ها و عمليات حفاظتي را براي بهره‌برداران بيان كرد. و با توانمند نمودن بهره‌برداران و فراهم نمودن زمينه‌ي سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي تكميلي مناسب، امكان مشاركت بيشتر آن‌ها در عمليات حفاظتي و استفاده از خدمات مراتع و معيشت پايدار را فراهم نمود.

The aim of this study was to identify the factors affecting ranchers' participation in the conservation activitiesof range management projects in Fars province. Using stratified random sampling method, 89 rangeland projects were selected based on the climatic conditions, vegetation cover, and the number of range management projects implemented. Data were collected using designed questionnaires and interviewing with 267 active ranchers in the rangelands. Poisson regression model and quasi-maximum likelihood estimation were used to identify the factors affecting participation of ranchers in the conservation activitiesof range management projects. According to the results, variables such as experience of ranchers and the number of ranchers in each range management project had a negative effect on the participation of ranchers in the conservation activitiesand it was significant at 1% level. Variables such as the level of formal education, the number of households employed in the agricultural sector and the relation with Natural Resources Offices and the relevant organizations had a positive relationship with participation in conservation activities; however, it was not statistically significant. Variables such as the amount of information passed to the ranchers after their involvement in range management projects, duration of grazing, the area of rangeland allocated to each rancher in the project, and the number of sheep and goats had a significant positive effect (P < 0.01). Based on these findings, it is necessary to express the importance of conservation programs and activitiesto the ranchersbased on theindigenous and scientific knowledge. Moreover, through empowering ranchers and providing the opportunities for investment in appropriate complementary activities, their participation in conservation activities and using rangeland services is enhanced, which would lead to sustainable livelihood.