تأثير شدت‌هاي مختلف چرايي بر تنوع و تركيب جوامع گياهي (مطالعه موردي: مراتع نيمه‌استپي بلغويي- علويجه اصفهان)

Effects of various grazing intensities on vegetation diversity and composition in semi- steppe rangelands (Case study: Alavigeh- Isfahan)

با توجه به نقش و اهميت چراي دام بر تغييرات پوشش‌گياهي، اين تحقيق براي مطالعه تأثير شدت‌هاي مختلف چراي دام بر پارامترهاي پوشش‌ گياهي مراتع شهرستان علويجه در استان اصفهان انجام شد بدين‌منظور سه مكان مرتعي با شدت‌هاي مختلف چرايي سبك، متوسط و سنگين و با شرايط اكولوژيك مشابه انتخاب شد. چهار ترانسكت (دو ترانسكت موازي و دو ترانسكت عمود بر شيب عمومي منطقه) به طول 100 متر در هر منطقه مستقر و در راستاي هر ترانسكت، 10 پلات به روش تصادفي- سيستماتيك مستقر و در هر پلات نام علمي گونه‌ها، كلاس خوشخوراكي، تراكم و درصد پوشش تاجي گياهان ثبت گرديد. شاخص‌هاي غناي مارگالف، تنوع و يكنواختي شانون-واينر و نيز منحني فراواني رتبه‌اي محاسبه شد. به‌منظور مقايسه شاخص‌هاي پوشش گياهي، از آزمون تحليل واريانس يك‌طرفه (5% = α) استفاده گرديد. شاخص‌هاي تراكم و پوشش تاجي در شرايط چراي سبك و متوسط بيشتر از چراي سنگين مي‌باشد و بين هر سه مكان مرتعي اختلاف معني‌داري وجود دارد (05/0 > P). تركيب گونه‌اي دو مكان چراي سبك و متوسط به‌طور عمده شامل گياهان كلاس ІІ و به‌ترتيب برابر با 72 و 54 درصد مي‌باشد. در شرايط چراي سنگين، غالب بودن با گونه‌هاي كلاس ІІІ مي‌باشد كه برابر با 69 درصد محاسبه گرديد. بين مناطق چراي سبك و سنگين، از لحاظ شاخص‌هاي تنوع، غنا و يكنواختي اختلاف معني‌داري وجود دارد (05 /0 > P). دو منطقه چراي سبك و متوسط، از مدل لوگ نرمال كه نشان‌دهنده جوامعي پايدار مي‌باشند تبعيت مي‌كند، در حالي‌كه منطقه چراي سنگين از مدل سري لوگ كه بيانگر جوامعي شكننده است، تبعيت مي‌كند. نتايج تحليل فزونگي (RDA) نشان داد كه سه تيپ ‌گياهي با تركيب گياهي متفاوت، منطبق با سطوح مختلف چراي دام وجود دارد. به‌طور كلي، چراي سبك و متوسط از نظر پوشش‌گياهي در شرايط ايده‌آلي قرار دارند، بنابراين با توجه به اينكه مناطق خشك و نيمه‌خشك، اكوسيستم‌هاي حساس و شكننده‌اي هستند بايد در مديريت چرا اين مناطق ملاحظات بيولوژيكي مورد توجه قرار گيرد.

Considering the role and importance of grazing on vegetation structural changes, thisstudy aimed to assess the effects of various grazing intensities on vegetation parameters in semi-steppe rangelands of Alavigeh, Isfahan. Three rangeland locations with relatively homogeneous ecological conditions and various long-term grazing intensities (light, moderate and heavy) were selected. Four perpendicular transects with 100 meters length (two parallel transects and tow transects perpendicular to the general slope of the area) were established in each site and vegetation parameters including vegetation cover, density and palatability class of the species were recorded in 10 plots. The Margalef richness index and Shannon-Vainer diversity and evenness indices of the plots were calculated. A one way ANOVA was used to compare the vegetation parameters in sites with various long term grazing intensities. According to the results, the sites with low and moderate grazing intensities had higher plant density and vegetation cover compared with site grazed heavily and these vegetation indices varied significantly between the sites (P< 0.05). The species composition of the light and moderate grazing areas mainly included class II species with 72% and 54%, respectively. The heavily grazed site was dominated by the species with low grazing palatability (69%). The plant diversity, richness and evenness indices of the sites with low and moderate grazing intensities varied significantly (p < 0.05). The log normal was the best fitted parametric model among species abundance models for the low and moderate grazed sites, indicating a stable vegetation community. Log series were fitted to diversity data in the heavy grazed site, indicating an unstable vegetation community. RDA analysis revealed that there was a distinct grazing gradient and three vegetation zones could be clearly separated with various vegetation compositions. Although vegetation condition is appropriate in the sites with low grazing intensity, also the vegetation regeneration can benefit from moderate grazing intensity. Biological considerations are required in the management of rangeland ecosystems in arid and semi-arid ecosystems due to the fragile nature of these ecosystems.