ارزيابي خطر تخريب سرزمين و شدت بيابان‌زايي با استفاده از روش فازي (مطالعه موردي: منطقه مياندهي استان خراسان رضوي)

(Assessment of the Hazard of Land Destroying and Severity of Desertification Using Fuzzy Method (Case Stydy: Miyandehi Region in Khorasan Razavi province

پديده مخرب بيابان‌زايي يكي از بحران‌هاي جدي اكولوژيكي در اين عصر محسوب مي‌شود. به‌‌منظور بهبود كارايي پروژه‌هاي بيابان‌زدايي و خنثي‌سازي تخريب منابع طبيعي، ايجاد روش ارزيابي و پايش جامع و سامانمند كه از انواع معيارها و شاخص‌ها براي حصول به نتايج واقعي بهره مي‌برد، ضروري به نظر مي‌رسد. راهكارها و راهبردهاي ارزيابي شدت خطر بيابان‌زايي در ايران عموماً به ‌صورت بخشي‌نگر و بر مبناي نظرات كارشناسي بوده و معمولاً مدل‌هاي ارزيابي بر مبناي مدل‌هاي تصميم‌گيري چند‌معياره چندان موردتوجه نبوده است. در اين پژوهش با استفاده از رويكرد منطق فازي به‌‌عنوان يكي از روش‌هاي آزموده شده و كارآمد در ارزيابي برخي معيارهاي مهم در زمينه‌ تخريب و بيابان‌زايي استفاده شده است. بدين‌منظور پس از تهيه واحدهاي كاري، نمونه‌هاي ميداني در هر واحد‌كاري برداشت شده و بعد با استفاده از روش‌هاي زمين‌آمار و كريجينگ اقدام به تهيه نقشه‌هاي رستري پيوسته اوليه در محيط GIS گرديد؛ در گام بعدي با استفاده از توابع خطي عضويت لايه‌ها به لايه‌هاي فازي تبديل مشخص شد. در نهايت با استفاده از عملگرهاي فازي و اپراتور گاما نقشه نهايي شدت بيابان‌زايي در مقياس صفر تا يك ارائه گرديد. به‌منظور تسهيل و تفهيم بهتر نتايج، نقشه نهايي در 4 كلاس شدت كم تا شدت خيلي زياد طبقه‌بندي شد. نتايج حاصل نشان مي‌دهد تقريباً 40 درصد از عرصه مورد مطالعه در شدت بالاي تخريب و 17 درصد در شدت خيلي‌زياد قرار دارد. خاطرنشان مي‌سازد طبقه‌بندي فوق در سناريوهاي مختلف مديريتي مي‌تواند مورد بازبيني دوباره قرار گيرد.

The destructive phenomenon of desertification is one of the serious ecological crises in the present day. To improve the efficiency of combating desertification projects and inhibit natural resources destruction, it is necessary to establish a comprehensive and systematic assessment method that uses a variety of criteria and indicators to achieve actual results. Land degradation assessment strategies are generally based on expert opinions and usually evaluation models based on multi-criteria decision-making models are not very noticeable in Iran. In this study, fuzzy logic approach as one of the effective ways to assess some important criteria in the field of destruction and desertification was used. For this purpose, after the preparation of units, field samples were taken in each unit and then, using groundbreaking and kriging methods, the initial continuous lattice maps in the GIS environment were prepared. In the next step, the layers were assigned to the fuzzy layers using the linear functions. Finally, with the use of fuzzy operators and gamma operators, the final map of desertification severity was presented on a scale of zero to one. In order to facilitate better understanding of the results, the final map was classified into four classes of very low to very high severity. The obtained results show that approximately 40% of the studied area is in high severity and 17% is in very high severity. It should be noted that the above classification can be reconsidered in various managerial scenarios.