مطالعه تغييرات هماتولوژي، بيوشيميايي و هيستوپاتولوژي ناشي از تجويز طولاني مدت كتامين در موش صحرايي

Study of Hematological, Biochemical and Histopathological Changes Due to Long-Term Administration of Ketamine in Rat

زمينه و هدف: امروزه استفاده تفريحي از ماده مخدر كتامين رو به افزايش است، لذا اين مطالعه به­منظور تعيين اثر تجويز طولاني مدت كتامين بر روي برخي از پارامترهاي خوني، بيوشيميايي و تغييرات بافتي در موش صحرايي نر انجام شد. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه تجربي، 40 سر موش صحرايي نر نژاد Sprague-Dawleyبه‌صورت تصادفي به دو گروه كنترل (20=n) و آزمايش (20=n) تقسيم شدند. به موش­هاي گروه كنترل (شاهد)، محلول سالين و هم­چنين به گروه آزمايش، داروي كتامين روزانه با دوز 15 ميلي‌گرم/كيلوگرم و به‌صورت داخل صفاقي تزريق شد. در روزهاي صفر، 20، 40 و 60 از هر گروه 5 سر موش بيهوش و پس از خون‌گيري تشريح شدند. برخي پارامترهاي بيوشيميايي سرم اندازه‌گيري شد و بافت­ كليه و كبد مورد ارزيابي ميكروسكوپي قرار گرفتند. براي تحليل داده­ها از آناليز واريانس يك‌طرفه و آزمون تعقيبي Tukey و آزمون نان­پارامتريك Kruskal-Wallis استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان دهنده افزايش تعداد گلبول‌هاي سفيد، افزايش سطوح سرمي آنزيم‌هاي كبدي، افزايش غلظت اوره، كراتينين، گلوكز و كورتيزول و هم­چنين كاهش غلظت پروتئين تام و گلبولين در گروه‌ كتامين نسبت به گروه كنترل بود. در بررسي بافت كبد، دژنراسيون واكوئلي، اتساع و پرخوني سينوزوئيدها، تراوش سلول‌هاي تك هسته­اي در اطراف ناحيه­ پورتال و نكروز پارانشيم مشاهده شد. در كليه، دژنراسيون سلول اپي­تليال توبول‌ها، نكروز سلول اپي­تليال توبولي، آتروفي توبول­ها و گلومرول­ها و نفوذ سلول‌هاي التهابي مشاهده شد. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه كتامين مي‌تواند باعث ايجاد ضايعات در كبد و كليه شود. هر چند براي پي بردن به مكانيسم عمل كتامين در مصرف طولاني مدت، مطالعات جامع‌تري نياز است.

Background and Objectives: Nowadays, the use of ketamine has spread as a recreational drug. Therefore, this study was performed to evaluate the effects of long-term administration of ketamine on some hematological and biochemical parameters and tissue changes in rats. Material and Methods: in this experimental study, forty male Sprague-Dawley rats were randomly allocated into two control (sham) (n=20) and experimental (n=20) groups. The animals in the sham group received saline solution and the experimental group received ketamine (15 mg/kg) as intraperitoneal injection. At the days of 0, 20, 40, and 60 post injection, five rats from each group were euthanized and anatomized. Some biochemical parameters of the serum were measured and the livers and kidneys tissues underwent microscopic examination. The ANOVA,Tukey post hoc test, and non-parametric Kruskal-Wallis test were used for data analysis. Results: The results indicated that ketamine caused an increase in the number of White Blood Cells and liver enzymes levels, the creatinine, urea, cortisol, and glucose concentrations and a decrease in the total protein and globulin in serum of ketamine group as compared to the control group. In examining the liver, vacuolar degeneration, congestion and dilation of sinusoids, infiltration of mononuclear cells around the portal area, and parenchymal necrosis were observed, and tubular epithelial cell degeneration and necrosis, tubular and glomerular atrophy, and infiltration of mononuclear cells were observed in the kidney. Conclusion: The results indicated that ketamine causes kidney and liver tissues damages in rats. However more comprehensive studies are needed to determine the mechanism of ketamine’s action in long-term use.