كليدواژه :
شاخص هاي ريخت زمين ساختي , فعاليت زمين‌ساخت نسبي , زمين ساخت فعال , گستره ساوه
چكيده فارسي :
شاخص هاي زمين ريخت ساختي براي بررسي تاثير فعاليت زمين ساخت فعال و تشخيص ناهنجاري هاي مرتبط با آن به‌ويژه در مناطقي كه كار مطالعاتي كمّي بر روي اين نوع فعاليت ها در آن صورت گرفته، مي تواند ابزار مفيدي باشد. منطقه موردمطالعه، واقع در گستره ساوه، بخشي از زون ساختاري- رسوبي ايران مركزي است. با مطالعه نقشه هاي زمين شناسي و توپوگرافي و به‌كارگيري داده هاي رقومي ارتفاعي، وضعيت فعاليت نسبي زمين ساختي اين گستره، با استفاده از برخي از شاخص هاي ريخت زمين ساختي ازجمله (hi)، (re) و(bs) ، (af)، (vf)، (vc) ، (v) ، (sl) ، (smf) و(iat)، در هشت پيشاني و نه حوضه (شورپاييني، لار، بيدلو، اميرآباد، شوربالايي، اشتهارد، بوئين‌زهرا، عرب و خررود) با هم مقايسه شده است. شاخص انتگرال هيپسومتري ، بلوغ نسبي تمام حوضه ها و فعاليت زمين ساختي بيشتر حوضه عرب نسبت به ساير حوضه‌ها را نشان مي دهد. شاخص نسبت كشيدگي بيشترين كشيدگي براي حوضه هاي لار، شوربالايي و خررود و كمترين كشيدگي براي حوضه شور پاييني مي باشد. شاخص عدم تقارن آبراهه ها بيشترين برافرازش را براي حوضه بيدلو نشان مي دهد كه برافرازش در سمت راست حوضه و ارتفاعات بين اين حوضه و حوضه اميرآباد مي باشد. شاخص هاي نسبت پهناي دره به عمق، شكل دره و نسبت عرض دره به ارتفاع دره، همگي بيانگر بيشترين فعاليت زمين ساختي در دره هاي واقع در مرز بين حوضه هاي شوربالايي و اميرآباد ، قسمت جنوبي حوضه لار و مرز بين اميرآباد و بيدلو مي‌باشند. شاخص شيب آبراهه ، حوضه هاي خررود، بوئين‌زهرا و عرب را فعال ترين حوضه ها نشان مي دهد. همچنين شاخص سينوسيتي پيشاني كوهستان، فعاليت زمين ساختي بالا را براي تمام حوضه ها بيان مي كند. بر اساس نقشه پهنه بندي زمين ساخت فعال نيز مي توان گفت، ارتفاعات موجود در مرز بين سه حوضه اشتهارد، شور بالايي و اميرآباد، حوضه لار و قسمت هايي از ارتفاعات موجود در بين حوضه هاي بيدلو و اميرآباد، داراي بيشترين فعاليت زمين ساختي بوده و در كلاس زمين ساختي 1 و بسيار فعال قرار گرفته‌اند كه متاثر از عملكرد گسل هاي جارو، گمركان،ايپك، تكيداق، عليشار مي باشد. همچنين ساير قسمت ها در امتداد پيشاني كوهستان نيز در كلاس زمين ساختي 2 و فعال مي باشند و مناطق پست تر حوضه هايي مانند خررود و بوئين زهرا و عرب در كلاس زمين ساختي 3 ، نسبتاً فعال و بخش هايي از حوضه هاي شور بالايي و شور پاييني در كلاس زمين ساختي 4 و فعاليت كم قرار گرفته اند. سه شاخص sl،smf وvf حساس‌ترين شاخص‌ها نسبت به حركات گسل‌ها مي‌باشند. بالاترين نرخ شاخص sl براي حوضه‌هاي خر رود ، بوئين‌زهرا و عرب است كه منطبق با موقعيت گسل جنب و لرزه زاي ايپك مي‌باشد. همچنين فعال‌ترين حوضه از نظر شاخص smf ، حوضه اميرآباد است كه در امتداد گسل تكيداق مي‌باشد. كمترين مقادير شاخص vf در مرز بين حوضه‌هاي شور بالايي و اميرآباد مي‌باشد كه در اطراف گسل‌هاي گمركان و جارو مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Geomorphic indexes can be a useful tool for investigating the impact of active tectonics and the identification of related anomalies, especially in areas that quantitative research work has been done. The study area is a part of the Central Iranian structural-sedimentary zone, located in the Saveh area. By studying the geological and topographic maps and using digital elevation data, it was evaluated the rate of relative active tectonics of this area, using some of the geomorphic indexes such as Hi, Re ,Bs, AF, Vf, Vc, V, SL, Smf and Iat. These indexes which have been measured and compared in eight fronts and nine basins (Shur-payeinii, Lar, Bidlu, Amirabad, Shur-baleii, Eshtehard, Buin Zahra, Arab and Kharrud) resulted to present the active tectonic zonation map for the study area. The measured Hi index shows the relative maturity of all basins and the Arab basin has the most relative tectonic activity compared to other basins. The Re index shows the highest elongation for Lar, Bidlu and Kharrud basins and the least elongation for Shur-payeinii basin. The AF index shows the highest uplift for the Bidlu basin, which is located on the right side of this basin. Vf, Vc and V indexes represent the lowest rate of activity in the valleys which are located on the border between the Shur-baleii and Amirabad basins, the southern part is the Lar basin and the border between Amirabad and Bidlu basins. The Kharrud, Buin Zahra and Arab basins are the most active basins based on the SL index. The Smf index indicates the high activity for all basins. According to active tectonic zonation map, it is possible to show that on the border between the Eshtehard, Shur-baleii, Lar, Bidlu and Amirabad basins which are located in 1 class, have the highest degree of activity. These basins are affected by behavior Jaru, Gomorkan, Ipak, Takidagh, and Alishar faults. Other parts along the mountain fronts are also located in 2 class and are active. The low-lying areas (Kharrud, Buin Zahra and Arab basins) located in 3 class, have the least degree of activity. The highest rate of SL index is for Kharrud, Buin Zahra and Arab basins. This high rate resulted to the seismic and active Ipak fault. According to Smf index, Amirabad basin is the most active basins. Vf index represent the lowest rate which are located on the border between the Shur-baleii and Amirabad basins. This border is located on Jaru and Gomorkan faults.
