نهاد موزه، نگاهي دوباره به برآيند كالبد و محتوا

امروزه با پيشرفت علوم انساني و تكنولوژي بسياري از تعاريف مرتبط با زندگي انسان‌ها در حال تغيير و تحولات زيربنايي هستند. در اين ميان، علاوه بر نمايش و گردآوري و نگهداري آثار، دگرگوني توصيف‌ناپذير در تعاريف جديد و نوع نگاه به موزه در دورة معاصر، گرامي‌داشت مخاطبان و واگذاري كاركردهاي مؤثر در امور آموزش، پژوهش و انتشار مطالب، طي سال‌هايي كه از ايجاد اولين موزه‌ها تاكنون مي‌گذرد، به تأمل بسيار نياز دارد. از سوي ديگر، با وجود اهميت جايگاه موزه در حد يك نهاد اجتماعي، در برخي از موزه‌ها تغيير خاصي به چشم نمي‌خورد. در كشور ما نيز برخي موزه‌ها همچنان در رخوت و در برخي موارد تقليدي از گالري‌هاي نمايشي غربي، بدون در نظر گرفتن ساختارهاي عملكردي و پشتيباني‌هاي فني، هستند و به نظر نمي‌رسد كه تعهد قابل ملاحظه‌اي در قبال جامعه و يا حتي مخاطبين خود داشته باشند. اين تفاوت فاحشْ نگارنده را بر آن داشت تا، با نگاهي دوباره، مؤلفه‌هاي تأثيرگذار اصلي در اين خصوص را بررسي و مشخص كند كه توجه به تاريخچه و سير تحولات نهاد موزه چه نكات مؤثري در شكل‌گيري كالبد و محتواي موزه از ديد طراحان خواهد داشت؟ و گرامي‌داشت مخاطبان موزه چگونه صورت مي‌گيرد؟ روش تحقيق در اين پژوهش تركيبي توأم از دو روش توصيفي و تحليلي است و ضمن استفاده از منابع مكتوب، از مصاحبه با طراحان و موزه‌داران پژوهشگر به منظور شفاف كردن و تعميق پاسخ‌گويي به پرسش‌هاي تحقيق بهرة زيادي گرفته شده است. اين مقاله در سه بخش اصلي تنظيم شده است كه ابتدا به هويت‌شناسي موزه، پس از آن به محتواي موزه، و سپس به كالبد و تنوع كالبدي آن پرداخته و زيرمجموعه‌هاي اين موارد از جمله مخاطب‌شناسي بررسي شده است. همچنين در نتيجه‌گيري و جمع‌بندي مقاله به اين موضوع اشاره مي‌شود كه ضروري است با نگاهي دوباره به ريشه‌هاي شكل‌گيري موزه، تعاريف و تحولات و وظايف حياتي آن، به مثابة يك نهاد اجتماعي، موجبات پرداختن به طراحي كالبد و محتواي هر موزه، به منزلة يك اثر معماري و پذيراي حضور مخاطبين تبيين شود. همچنين در اين مقاله به ضرورت توجه به دستيابي به يك برنامة مرجع در شكل‌گيري محتوا و كالبد و تعامل دوجانبه ميان طراحان و موز‌ه‌داران در همة مراحل از تبيين صورت مسئله و خلق سناريوي هر موزه تا پايان طراحي و اجرا توجه شده است.