حق نظاره و حق جلوه در سيماي شهر اسلامي

هر شهروندي حقوقي دارد و شهروند اسلامي از اين حقوق مستثني نيست. اين مقاله، كه پيش‌درآمدي براي روشن كردن «حقوق جوارح» به‌ منزلة يكي از «حقوق فطري» شهروند اسلامي است، به استناد رسالة حقوق امام سجاد(ع) نگارش شده است. به دليل وسعت ابعاد حقوق جوارح، در اين مقاله تمركز بر روي «حق چشم»، به منزلة يكي از جوارح، با هدف كاربردي كردن آن در نظام معماري و شهرسازي كشور است. سيماي شهر اسلامي نه‌تنها بايد پاسخ‌گوي حق ديدن يا نظاره باشد؛ بلكه بايد بستري براي جلوه باشد. آنچه از شهر با حق چشم در تماس است، سيماي شهري است، و سيماي شهر مخلوق رابطه‌اي نظام‌مند ميان «حق جلوه» و «حق نظاره» است و از اين رو آموزه‌هاي اسلامي، در رعايت حق جلوه و نظاره، كه بنيان اصلي در تدوين احكام و حقوق ناظر بر سيماي شهر اسلامي است، در اين نگارش مورد نظر خواهد بود. اينكه حق جلوه و نظاره چگونه، در كجا، و به چه ميزان بروز و ظهور كند از تعريف حدود و صغور آن بر اساس حق استيفا و حق تمتع به دست مي‌آيد، مي‌توان گفت سيماي شهر اسلامي مطلوب از تعادل و ارتباط منطقي ميان جلوه و نظاره با رعايت حق استيفا و حق تمتع به دست خواهد آمد. و اگر در ايجاد اين نظام حقوق شهري موفق عمل شود، نه‌تنها بر كالبد شهر، بلكه بر روابط اجتماعي و فرهنگي و... نيز تأثير مثبت خواهد داشت.