بازشناسي تطبيقي مفهوم قول و نطق موجودات از منظر مفسران با تكيه بر تفاسير التبيان، مجمع البيان و الميزان

آنچه از قرآن و روايات اهل بيت(ع) به دست مي‌آيد اين است كه هر موجودى در عالم خود سهمى از عقل و درك و شعور دارد و با زبان خود تسبيح خدا مى‏گويد، بر همين اساس حيات اختصاص به موجودات حيواني و نباتي نداشته و نطق و سخن گفتن هم مختص به اين زبان گوشتي نيست. بنابراين استماع و شنيدن نيز نمي تواند به همين گوش عادي وظاهري اختصاص داشته باشد. هرچند در انسان‌ مراد از « قول» عبارت است از استخدام صوت يا اشاره به ضميمه قرارداد قبلى، كه فطرت انسانى ما، و اينكه حيوانى اجتماعى هستيم آن را ايجاب مى‏كند، اما آيا قول با همين معنا در تكوينيات نيز به كار رفته است؟ مفسران و انديشمندان ديني، هر يك از منظرگاه خود، به اجمال پاسخ هايي مطرح نموده‌اند ليكن جمع بندي روشن و صريحي ارائه نشده است كه در اين پژوهش به بررسي آنها خواهيم پرداخت. جستار پيش رو كه به روش توصيفي ـ تحليلي نگارش يافته است، با محوريت نقد و تطبيق نظرات سه تفسير ارزشمند: «التبيان في تفسير القرآن»، نگاشته «شيخ طوسي، محمد بن حسن»، «مجمع‌البيان في تفسير القرآن» نگاشته «طبرسي، فضل بن حسن» و «الميزان في تفسير القرآن» نگاشته «طباطبايي، سيد محمد حسين» به بررسي مفهوم قول و نطق موجودات، پرداخته است؛ مهم ترين نتيجه حاصل از كنكاش نگارندگان اين مقاله، آن بوده است كه هر يك از موجودات به تناسب خلقت خويش، خداوند متعال را به زبان قال تسبيح و تحميد مي‌كنند هر چند كه ديگر موجودات از شنيدن آن عاجز باشند.