هزينه هاي معماري دوره ايلخاني به استناد كتاب المرشد في الحساب

Architectural costs in Ilkhanid period according to Al-morshid Fi Al-Hisab

مطالعه تاريخ معماري ايران با كمبود منابع مكتوب روبه روست و به رغم برجاي ماندن شمار زيادي از بناهاي مختلف، دانش ما در مورد مسير طرح تا ساخت ابنيه متكي بر مطالعه بر بناها و گاهي اشارات اندك متون به معماري است. در اين نوشتار به يكي از منابع مهم دوره ايلخاني كه اطلاعات زيادي از محاسبات و فرايند ساخت و ساز و معماري دارد، پرداخته مي شود. دانش استيفا، دانش محاسبات مالي است و كتاب هاي زيادي در اين موضوع در تمدن اسلامي برجاي مانده است. منابع مالي آنچه را معمولا در كتاب هاي رسمي تاريخ ناديده و مغفول واقع شده، نشان مي دهد. يكي از اين كتاب ها المرشد في الحساب نوشته حسن ابن علي است كه در دهه آخر سده هفتم در زمان وزرات صدرخالدي وزير گيخاتو و غازان نوشته شده است. كتاب نسخه اي مثني از اسناد ديواني است و هزينه هاي مربوط به مشاغل و پرداخت هاي مختلف را ثبت كرده است. اين پژوهش با روش تحليل محتوا و تفسير متن به نشانه هايي در متن كتاب كه تاريخ معماري دروه ايلخاني را بيشتر روش مي كند مي پردازد. اين كار با مطالعه هزينه ساخت برخي بناها و مواد و مصالح مورد استفاده در ساخت و ساز و مبالغ دستمزهاي روزانه و ديگر اصطلاحات معماري كه در روند ساخت به آن اشاره مي شود انجام خواهد شد. اين تحقيق به دنبال پاسخ به اين پرسشها است: مطالعه المرشد چه اهميتي در تاريخ معماري دارد؟ اين متن چگونه به شناخت مواد و مصالح تزيينات و يا فضاهاي معماري ايلخاني كمك مي كند؟ بخش محاسبات معماري در كتاب المرشد مربوط به ساخت يك خانه، باغ، آسياب است. توصيفات متن نشان مي دهد خانه مورد اشاره در متن خانه اي تك ايواني دوره مظفري است كه در آن از خشت و آجر استفاده شده بوده است. هزينه ها به دو بخش دستمزد ها و هزينه مصالح تقسيم شده اند. بنا با مقرنس هاي گلي تزيين مي شده و در گچ رو كار از سريش استفاده كرده اند. استادان روزي 1 دينار و شاگردان روزي يك چهارم دينار مزد مي گرفته اند.

The history of Islamic architectur despite its abundant works ,has few written documents deals with different architectural activities from designing to constructing .This paper will discuss one of the Ilkhanid accounting texts which convey lots of information on calculating architectural costs. The science of Istifa, which is the science of accounting, has many branches and there are many books and documents, which are survived in this field of Islamic civilization. Financial resources show what are normally neglected or unseen in the formal historical resources. One of the first and important examples is Almorshid Fi- lhisab written by Hadsan ibn Ali. This book is written in the last decade of 7th century (13th century A. D). During ministration of Sader Khalidi an Ilkhanid, minister. He was appointed first in Gikhatu (1269-1273 AD) time as a Grate Vazir and then In Qazan (1271– 1304) time came again to the powre. The book, which is, originally a copy of court or official documents describes the budget spent for different businesses .Using an analytical approach to the text, this research will discuss the clues, which may shed light on architecture in the Ilkhanid period. This will be considered through the costs accounted for construction of some buildings, material, payments (per diem) and also other idioms which are used in architectural procedure. In this article these questions will be considered: What is the importance of Al-morshid as an accounting document in architectural history? Does the book introduce some important clues about the materials, decoration or even the spatial aspects of the Ilkhanid architecture? Studying the text shows building costs for a house, garden, and a (water) mill are counted. The house is a one-porch or Iwan house which is common in Muzaffarid Period (1314–1393) in Yazd, central Iran. The costs are divided into wages and material prices. The Glue is used in the plasterwork to cover the surfaces. The house was decorated with clay Muqarnases. Masters were daily paid for one Dinar, four times more than laborers.