حفاظت از منظر شهري تاريخي در جداره هاي تجاري؛ تبيين چارچوب مداخله بر مبناي تجارب بهسازي خيابان ناصرخسرو تهران

The conservation of historic landscape through business streetscapes The development of planning framework based on the Naser Khosrow Street improvement project

منظر شهري، موضوعي است كه بر ويژگي هاي بصري و كيفيات محيط مصنوع متمركز مي شود. مسائلي چون بررسي جداگانه هر يك از ابنيه به لحاظ دوره ساخت، مصالح و سبك معماري به مقوله منظر شهري ارتباطي ندارد، بلكه عمده توجه آن به ويژگي ماهوي و كيفيت مجموعه ساختماني و فضايي است كه توسط تك بناها تعريف مي شود. منظر شهري به مسائلي چون نوظهور بودن، تعجب برانگيز بودن، زيبايي و نظم و ترتيب مرتبط مي شود. در نتيجه، زمينه هاي برگرفته از مفهوم منظر شهري در ارتباط با تاثير بصري سه بعدي محيط شهري مصنوع است و ازاين رو بايد به منظر شهري، به مثابه هنر نگريسته شود. فرايند ارزيابي از منظر شهري، علاوه بر روابط ايستاي ميان ساختمان ها و فضاها، به جنبه هاي پوياي جابه جايي ها و تردد مردم نيز مي پردازد. اين ها عناصر مهمي مشخص كننده مقياس هستند و به ارزيابي ماهيت، كيفيت و صفات منظر شهري كمك مي كنند. فضاهاي شهري تنها زماني زنده خواهند شد كه تمام عناصر منظر شهري، با هم تركيب و ممزوج شوند. از سويي ديگر، حفاظت به مثابه مفهومي فراتر از مرمت و نگه داري، ماهيتي چند بعدي دارد. اگرچه به طور مشخص پيوندي ناگسستني با گذشته دارد، اما فرايندي است كه به عصر حاضر مي پردارد و در عين حال نگاه به آينده دارد. حفاظت، موضوع بسيار ساده بازگرداندن بنا به حالت اوليه يا مرمت و نگه داري آن در وضع موجود نيست. البته در برخي شرايط، گاه حفاظت مستلزم مرمت و احياي صرف يك بنا يا مجموعه اي از بناهاست كه به واسطه موضوع هايي چون ارزش هاي نادر عناصر معماري داخلي و خارجي آن يا اهميت مفاهيم تاريخي بنا ضرورت مي يابد. در بسياري از شرايط، مرمت و بازسازي جداره هاي شهري مي تواند بخشي از فرايند پوياي حفاظت باشد. اگر اين رويكرد با حساسيت به كار بسته شود، از خصوصيات مناظر شهري ويژه محافظت مي كند و درعين حال، اجازه بهبود در ساير جنبه هاي كيفي زندگي را مي دهد. در اين پژوهش، بر مبناي مطالعات ميداني و مستندنگاري اقدامات صورت گرفته، تلاش شد تا شرح اقدامات صورت گرفته در قالبي قابل تجزيه و تحليل تدوين شده و در گام بعدي، با گردآوري نتايج آماري از جامعه ذي نفعان و ذي نفوذان اعم از كارفرما، مجري، مشاور، مالك و بهره بردار، چارچوب منعطفي براي اقدامات مداخلاتي مشابه آماده سازي شود. از جمله يافته ها و نتايج اين پژوهش مي توان به شكل گيري يك نظام اوليه علمي براي طرح ريزي مداخله در جداره هاي شهري ناهمگني اشاره داشت كه سبك هاي مختلفي از معماري را در خود دارند و هر يك شيوه مداخله خود را مي طلبد. در اين پژوهش، به رغم وجود چالش هاي فراواني كه بر سر راه مداخله كالبدي در آثاري از جنس ميراث فرهنگي وجود دارد، تلاش شد تا مبنايي براي طرح موضوع و نحوه مواجهه با آن فراهم آيد.

The concept of townscape is based on visual significant and qualities of the historic towns. This issue is not singly related to some aspects of buildings as architecture style, age, and materials, but concerned with the nature and quality of architecture and space combination that is defined by these single buildings. The townscape is related to factors such as originality, amazement, attractiveness and harmony. Therefore, the themes have been raised up from townscape will relate to the three-dimensional visual impact of the historic buildings and towns. Thus, the concept of townscape should be seen as an art. The survey of townscape is related to the dynamic relationship between architectural features and their in-between spaces as well as people movements and its related issues. These important factors will define the scale and proportion and help to the appraisal of the significant, attributes and quality of townscape. The survival of urban spaces is completely depended on merging these elements together. On the other hand, the conservation as a concept beyond of restoration and maintenance has a multi-dimensional essence. The conservation is completely related to past but does not neglect present as well as future. The restoration of the buildings to their primary state or merely preserving its current condition is not the aim of conservation. In some cases, the preservation of monuments, groups of building and sites is necessary for the term of conservation; the values such as uniqueness of the internal or external architectural elements or importance of its historical background are the factors that make these situations. In some cases, the restoration of historic storefront can be part of conservation in its dynamic nature. The careful implementation of this approach can help to preserve townscape’s significance and improve quality of life. In this research, based on field studies and documentations, the explanations of the approaches and activities are provided in a way that makes interpretation and analysis of the text easier. The next step will be to conduct and report statistical results from stakeholders such as employers, executives, consultants, owner and beneficiary so that a planning framework can be developed. The findings of this research inform the formation of an initial scientific system that facilitates planning improvement of streetscapes that are in disharmony. Each streetscape is unique and requires a unique approach. Despite the challenges in making architectural changes in the cultural heritage buildings, it was intended to initiate discussion about this important matter.