«جبر و اختيار» در قلمرو كلام اسلامي و بررسي تطبيقي آن با ديدگاه متكلمان يهودي و مسيحي

اين پژوهش، ضمن تبيين ديدگاه متكلمين اسلامي درباره مسألۀ جبر و اختيار، به بررسي تطبيقي آن در ميان اديان ابراهيمي پرداخته و سپس جايگاه اختيار را در وجود آدمي بر اساس شرايع آسماني بيان مي‌كند. سؤال اصلي اين تحقيق؛ كه اين مقاله مبتني بر ديدگاه متكلمين اديان آسماني، درصدد پاسخگويي به آن است عبارت است از اينكه آيا خداوند متعال همواره انسان را مجبور آفريده، يا اورا مطلقاً رها گذاشته است؟ اين مقاله، به تفكيك، به بررسي مسألۀ «جبر و اختيار» در هر سه شريعت پرداخته و نظريات متكلمان هرسه شريعت را جداگانه بيان مي‌كند و سپس به تحليل تطبيقي نظرات اديان با يكديگر و بيان تمايزات آنها پرداخته و نگاه كامل‌تر را از ميان نظرات برمي‌گزيند. ابتدا ديدگاه كلامي اشعريون و معتزليون و شيعيان اماميه در مكتب اسلام بيان شده؛ سپس به بررسي نظريات متكلّمان يهودي همچون سعديا، ابراهيم‌بن‌عذرا و ابراهيم‌بن‌داود بر سر مسأله جبر و اختيار مي‌پردازد و در ادامه، نظريات متكلمان مسيحي همچون آگوستين و پلاگيوس و طرفداران آنها مورد بررسي قرار مي‌گيرد و پس از مقايسه تطبيقي مباني تمامي نظريات، در انتها نتايج پژوهش، جمع‌بندي و ارائه مي‌گردد.