گونه‌شناسي تفسير قرآن كريم بر پايه ادعيه مأثوره

تفسير قرآن كريم پس از آنكه دوره‌هاي نخستين خود را پشت سر گذاشت و حديث (به‌عنوان تنها منبع شناخت) در تفسير قرآن نقش ايفا نكرد، صبغه اجتهادي به خود گرفت و نيازمند منابع بيشتر براي فهمي دقيق‌تر شد. به‌ويژه اينكه آن منبع، جنبه شرعي داشته و داراي سنخيت كاملي با خود قرآن از جهت انتساب به معصوم باشد. در جستجوي اين مهم با منبع يا اصلي ديگر براي تفسير قرآن يعني ادعيه رسيده از معصومان مواجه مي‌گرديم؛ چه حجيت اين ادعيه به‌مثابه خبر صحيح براي تفسير قرآن است. ادعيه داراي ظرفيت گسترده‌اي براي تفسير است؛ لذا مي‌توان به آن به‌عنوان يكي از منابع تفسيري نگريست؛ چه، اين معارف ديني علاوه بر فلسفۀ اصلي خود، يعني عرض نياز انسان در پيشگاه خالق متعالي و درخواست بخشش، دربردارندۀ وجوه مشتركي از معارف الهي با قرآن است. البته در ادعيه به‌طور صريح به تفسير آيات قرآن پرداخته نشده اما مضامين برخي از اين دعاها بدون ترديد، تفسير آياتي از قرآن محسوب مي‌شود. تفسير قرآن براساس ادعيه شامل گونه‌هاي مختلفي از اين قرار است: تبيين اجمال مفردات، رفع ابهام آيات، تفصيل امور كلي، بيان مصداق مفاهيم، تعليل مضامين آيات، كشف وجوه اعرابي و پاسخ به پرسش‌هايي كه ممكن است دربارۀ يك آيه مطرح شود. همچنين در اين گفتار، به رجحان تفسير مطرح‌شده در دعا بر ساير آراي تفسيري توجه داده شده و به ادعيه و تفسير بيان‌شده در آن، به‌عنوان يكي از مرجحات در تعارض آراي تفسيري نگريسته شده است.