تغييرپذيري بار بستر، معلق و نسبت بار بستر به معلق در رودخانه قطور چاي

Variability of bed and suspended load and bed to suspended load ratio in QotourChay River

تحليل و تعيين تغييرپذيري رسوبات انتقالي رودخانه در شرايط مختلف زماني و هيدرولوژيكي از اهميت ويژه اي در علوم مهندسي هيدروليك و هيدرولوژي برخوردار است. از طرفي اتخاذ تصميمات مديريتي براي مهار و كاهش انتقال رسوب در رودخانه ها نيازمند به تحليل و شناخت رفتار سامانه رودخانه در شرايط زماني مختلف مي باشد. با وجود اين، اطلاعاتي كافي در خصوص نوع و ميزان توليد رسوب آبخيزها در شرايط زماني و هيدرولوژيكي مختلف وجود ندارد. بر همين اساس، در پژوهش حاضر تغييرپذيري زماني بار بستر، معلق به عنوان انواع رسوب رودخانه و نسبت بار بستر به معلق با تغييرات دبي مورد بررسي قرار گرفت. براي انجام پژوهش، داده هاي بار بستر و معلق (گرم بر ليتر) و دبي (مترمكعب بر ثانيه) رودخانه قطورچاي آذربايجان غربي از سال 1377 تا 1382 ثبت شده در ايستگاه يزدكان به وسيله سازمان هاي مربوطه، جمع آوري شد و در محيط Excel 2007 با رسم نمودارهاي فصلي، مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد كه با افزايش مقادير دبي در تمامي فصول بار معلق افزايش محسوسي داشته و نسبت بار بستر به بار معلق كاهش پيدا كرده و كم ترين ميزان انتقال بار بستر و معلق در زمستان و بيش ترين ميزان بار معلق و بار بستر در فصل بهار صورت گرفته است. مقادير حداقل، حداكثر و ميانه نسبت بار بستر به معلق در فصل بهار، به ترتيب 5.02، 563.99 و 27.43 درصد، در فصل تابستان به ترتيب 0.75، 2034.91 و 135.80 درصد، در فصل پاييز به ترتيب 28.31، 659.15 و 184.94 درصد و در فصل زمستان به ترتيب با 28.96، 457.61 و 169 درصد بود. همچنين، نسبت بار بستر به معلق در طي دوره مطالعاتي از 0.7 تا 2034 درصد متغير بوده و به سبب رفتار پيچيده تغييرات متغيرهاي مورد بررسي به ويژه بار بستر و نسبت بار بستر به معلق با دبي جريان، استفاده از روش هاي غيرمستقيم تخمين بار بستر دقيق نبوده و ضرورت تجهيز ايستگاه هاي سنجش بار بستر به صورت روزانه اجتناب ناپذير است

Variability analysis of river sediment transport in different temporal and hydrological conditions is important in hydraulics and hydrological science and engineering. Otherwise, behavior analyzing of the riverian systems at the different temporal conditions is necessary in managerial decisions to control and reduce sediment transport. However, knowledge about the type and amount of sediment in watersheds in various temporal and hydrological conditions is limited. Therefore, this study aimed to investigate the variability of bed and suspended load and bed to suspended load ratio. The 6-years period (1998-2003) data of bed and suspended load (g l-1) and discharge (m3 s-1) were collected from Yazdekan station of Qotour Chay River. The analyses also were carried out in Excel 2007 software. The results indicate that discharge increasing caused that the suspended load was increased and the bed to suspended load ratio was decreased at all seasons. As well, the lowest and highest bed and suspended load transport were occurred at the winter and spring, respectively. Amounts of minimum, maximum and median bed to suspended load ratio at spring, summer, autumn and winter were 5.02, 563.99 and 27.34%; and 0.075, 2034.91 and 135.80%; and 28.31, 659.15 and 184.94%; and 28.96, 457.61 and 169%, respectively. Also, during the study period the bed to suspended load ratio was varied about 0.7 up to 2034%. Therefore, using indirect methods to estimate sediment is not accurate because of complex behavior of sediment particularly bed load and bed to suspended load ratio with discharge. By and large, it is necessary that daily bed load measuring in sediment gauges.