پديد آورندگان :
خماري، علي دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج - گروه زراعت و اصلاح نباتات , مصطفوي، خداداد دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج - گروه زراعت و اصلاح نباتات , محمدي، عبداله دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج - گروه زراعت و اصلاح نباتات
كليدواژه :
امي , برهمكنش ژنوتيپ و محيط , جو , سازگاري , مؤلفه اصلي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف
مطالعه دقيق ماهيت برهمكنش ژنوتيپ با محيط، امكان شناسايي ژنوتيپ هاي پايدار و سازگار را براي به نژادگران فراهم مي آورد و همواره يكي از موضوعات مهم در توليد و آزادسازي ارقام جديد پايدار و پر محصول در طرح هاي به نژادي بوده است. وجود برهمكنش ژنوتيپ و محيط ارزش ژنوتيپ ها را در مكان هاي مختلف تحت تاثير قرار مي دهد؛ با توجه به اين مسئله پژوهش حاضر با هدف شناسايي چگونگي واكنش ارقام در هر يك از مناطق مورد بررسي بر اساس مدل اثرات اصلي افزايشي و اثرات متقابل ضرب پذير و درك بهتر از موضوع برهمكنش ژنوتيپ و محيط و تعيين ميزان پايداري عمومي و خصوصي ارقام انجام شد.
مواد و روش ها
تعداد 10 رقم جو زمستانه (گرگان 4، ريحان، كوير، نصرت، نيمروز، والفجر، ماكوئي، زرجو، گرگان و استرين) طي سال زراعي 95-1394 در 5 منطقه شامل كرج، بيرجند، كاشمر، شيراز و سنندج در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد كشت و ارزيابي قرار گرفتند. ابتدا بر روي داده ها آزمون بارتلت انجام شد و به منظور تجزيه و تحليل داده هاي حاصل از آزمايش، از مدل اثرات اصلي افزايشي و اثرات متقابل ضرب پذير (امي) استفاده شد. براي بررسي پايداري ارقام و محيط ها از آماره ارزش پايداري امي (ASV) استفاده شد.
يافته ها
بيش ترين عملكرد دانه مربوط به رقم استرين با 602/87 گرم در متر مربع و كم ترين عملكرد دانه مربوط به ارقام ريحان و زرجو به ترتيب با 306/73 و 338/33 گرم در مترمربع بود. نتايج تجزيه امي نشان داد كه اثر اصلي ژنوتيپ، برهمكنش ژنوتيپ در محيط و اولين مولفه اصلي برهمكنش در سطح احتمال يك درصد معني دار بودند و اولين مولفه اصلي برهمكنش ژنوتيپ در محيط به تنهايي حدود 76 درصد از مجموع مربعات برهمكنش را تبيين نمود. اثر متقابل ژنوتيپ و محيط 25 درصد از مجموع مربعات كل را به خود اختصاص داد. بر اساس نتايج آماره پايداري امي ژنوتيپ هاي زرجو، نصرت و ماكوئي به ترتيب با 0/77، 2/48 و 2/74 كم ترين ميزان ASV را به خود اختصاص دادند، ولي در اين بين رقم نصرت با داشتن عملكرد بالاتر از ميانگين كل به عنوان رقم پايدار با عملكرد بالا شناخته شد. براساس نتايج ضريب رگرسيون (bi) ارقام نيمروز، ماكوئي و زرجو داراي پايداري قابل قبولي بودند. نتايج آماره ضريب تشخيص ( ) و آماره پايداري هنسون (Di2) نشان نشان داد كه ارقام نصرت، ماكوئي، زرجو و گرگان از پايداري بالاتري برخودار مي باشند. ژنوتيپ هاي كوير و نصرت بر اساس نمودار ميانگين عملكرد دانه در مقابل اولين مولفه اصلي برهمكنش ژنوتيپ و محيط، داراي عملكردي بيشتر از ميانگين و از لحاظ اولين مولفه برهمكنش كم ترين ميزان را داشتند در نتيجه پايدارترين ژنوتيپ ها بودند. بر اساس نمودار باي پلات اولين و دومين مولفه اصلي برهمكنش به ترتيب ژنوتيپ هاي زرجو، ماكوئي و نصرت، پايدارترين ژنوتيپ ها بودند. بر اساس اين نمودار ارقام، كوير، والفجر، گرگان و استرين از پايداري عملكرد كمتري برخوردار بودند.
نتيجه گيري
نتايج حاصل از اين مطالعه مويد وجود تنوع ژنتيكي معني دار ميان ژنوتيپ ها و برهمكنش ژنوتيپ با محيط بود كه بر اساس مدل امي ارقام كوير و نصرت از پايداري عملكرد دانه بيشتري برخوردار بودند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Accurate recognition of the genotype - environment interaction nature, provides the possibility of identification of stable genotypes for breeders and it is always one of the important issues in production and release of new cultivars in plant breeding projects. The existence of genotype - environment interaction influences the genotypes value in different locations. Aim to present study was identification of the cultivars responds to different regions based on the model of the additive main effects and multiplicative interactions (AMMI), better understanding of interaction between genotype and environment, determine the general and the specific stability.
Material and methods: Ten varieties of winter barley (Hordeum vulgare L.,) (Gorgan 4, Reihan, Kavir, Nosrat, Nimrooz, Valfajr, Makoei, Zarjo, Gorgan, Strain) evaluated during 2015- 2016 in 5 regions including Karaj, Birjand, Kashmar, Sanandaj and Shiraz in a randomized complete block design (RCBD) with three repeats. First, Bartlett's test carried out on the data, suggesting the uniformity of errors in the various experiments. The additive main effects and multiplicative interactions method (AMMI) used to investigation of the genotype and genotype - environment interaction and find out of the adaptability and stability of genotypes.
Results: The highest grain yield belonged to strain cultivar with 602.87 g / m2, the lowest grain yield reveal for Reyhan and Zarjo cultivars was 306.73 and 3338.33 g / m2 respectively. AMMI results showed the main genotype effect, genotype - environment interaction and the first principal component interaction were significant at the 1 % likelihood level and the first interaction principal component of the genotype - environment interaction explains about 76 % of sum of squares. The interaction of genotype and environment explain 25% of the total sum of squares. For studying of the varieties stability, AMMI stability value (ASV) used and Zarjo, Nosrat and Makuei genotypes, to rate 0.77, 2.48 and 2.74 respectively, assigned lowest amount ASV, but Nosrat variety with average yield upper known as stable varieties. Between environments, Kashmar with the lowest ASV (6.58) had the highest stability. Base regression coefficient (bi) Nimrooz, Makuei and Zarjo had the adequate stability. Base coefficient of determination (Ri2) and Hanson stability estimator, Nosrat, Makuei, Zarjou and Gorgan cultivares had the upper stability. Kavir and Nosrat genotypes based AMMI1 graph, had the upper total yield average and the first component interacts was the lowest rate therefore known as the most stable genotype. Based on the first and second principal component biplot graph (AMMI2), Zarjo, Makuei and Nosrat, were the most stable genotypes. Base this graph the Kavir, Valfajr, Gorgan and Strain cultivars had the lowest yield stability.
Conclusion: The results of this study show the significant genetics variability among genotypes and genotype - environment interaction and base AMMI method, Kavir and Nosrat were the most stable genotypes.
