پديد آورندگان :
غلامي رضواني، نسيم دانشگاه فردوسي مشهد , نظامي، احمد دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت , كافي، محمد دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت , نباتي، جعفر دانشگاه فردوسي مشهد - پژوهشكده علوم گياهي
كليدواژه :
آگمنت , بقاء , عملكرد , يخ زدگي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف
در ايران، مناطق كشت عدس عمدتا در نواحي كوهستاني و مرتفع با زمستان هاي سخت واقع شده است كه با توجه به حساسيت ارقام مورد كشت به سرما و يخ بندان، كشت پاييزه آن مقدور نمي باشد لذا، غالبا كاشت آن در بهار و به صورت ديم انجام مي شود. كشت بهاره عدس در اين مناطق به دليل كشت بذر در خاك نسبتا سرد اواخر زمستان تا اوايل بهار با خطر كاهش سبز شدن مواجه است. همچنين قطع بارندگي قبل رسيدن گياه به مرحله زايشي و نيز پراكنش نامناسب بارندگي سبب تخليه رطوبتي خاك شده و گياه در حساس ترين مراحل رشد با شرايط نامساعد محيطي مواجه مي شود كه اين عوامل سبب كوتاهي طول دوره رشد گياه، كاهش زيست توده و درنهايت كاهش عملكرد گياه مي شود. با جايگزيني كشت پاييزه عدس به جاي كشت بهاره، به دليل بهره گيري موثر از عوامل محيطي ازجمله نزولات جوي، مي توان به نحو مطلوبي عملكرد دانه را افزايش داد. نتايج يك تحقيق در ايران نشان داد با كاشت پاييزه ژرم پلاسم هاي متحمل به سرما مي توان به عملكردي دو تا شش برابري نسبت به كشت بهاره دست يافت (3). مهم ترين عامل محدودكننده كشت عدس در پاييزه تنش سرما و يخ زدگي است. شناسايي ارقام متحمل به سرما ازجمله راهكارهاي مناسب جهت موفقيت در كشت پاييزه عدس بشمار مي آيد، به همين جهت اين آزمايشدر به منظور به گزيني ژنوتيپ هاي عدس متحمل به سرما در شرايط مزرعه طراحي و اجرا شد.
مواد و روش ها
در اين مطالعه، تحمل به سرماي 253 ژنوتيپ عدس در سال زراعي 94-95 در مزرعه تحقيقاتي پژوهشكده علوم گياهي دانشگاه فردوسي مشهد در قالب آزمون ارزيابي مقدماتي (آگمنت) بررسي شد. كشت در نيمه اول آبان ماه انجام شد و گياهان در طي دوران رشد رويشي، 40 روز دماي زير صفر درجه سانتي گراد را تجربه كردند. حداقل درجه حرارت در طي اين دوره 9/5- درجه سانتي گراد بود. براي بررسي تحمل به سرماي ژنوتيپ ها از روش مقياس بندي بر اساس درصد بقاء استفاده شد. 253 ژنوتيپ مورد مطالعه در چهار گروه به ترتيب بسيار مقاوم به سرما (75-100 درصد)، مقاوم به سرما (50-74 درصد)، متحمل به سرما (25-49 درصد) و حساس به سرما (0-24 درصد) مقياس بندي شدند. در طول فصل رشد مراحل فنولوژيك گياهان (شامل روز از كاشت تا گلدهي و رسيدگي) و درصد بقاء تحت تاثير سرماي زمستانه ثبت شد و در پايان فصل رشد صفات مورفولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد در پنج بوته كه به صورت تصادفي برداشت شدند، اندازه گيري و ثبت شد.
يافته ها
ژنوتيپ ها از نظر تحمل به سرما متنوع بودند و گستره درصد بقاء بين آن ها از صفر تا 100 درصد متغير بود. 23 ژنوتيپ (نه درصد) داراي بقاء بالاتر از 75 درصد بودند و به عنوان ژنوتيپ هاي بسيار مقاوم به سرما طبقه بندي شدند. بالاترين درصد بقاء (100 درصد) در ژنوتيپ MLC8 ديده شد. بالاترين عملكرد دانه (88 گرم در مترمربع) و عملكرد زيست توده (535 گرم در مترمربع) در ژنوتيپ MLC415 مشاهده شد. بيشترين ارتفاع بوته در ژنوتيپ MLC291 (41 سانتي متر) مشاهده شد. بيشترين تعداد غلاف پر (83 غلاف در بوته) در ژنوتيپ MLC218 و بيشترين غلاف پوك (72 غلاف در بوته) در ژنوتيپ MLC72 مشاهده شد.
نتيجه گيري
بر اساس نتايج و با توجه به تنوع بين 253 ژنوتيپ عدس از نظر تحمل به سرماي زمستانه، 23 ژنوتيپ متحمل به سرما كه دوران رشد رويشي و زايشي آن ها بيشترين تحمل به سرما را دارا بودند به گزيني شد. باوجوداين و به دليل عدم وقوع سرماهاي شديد در زمستان اين سال، تداوم آزمايش جهت به گزيني نمونه هاي متحمل تر به سرما ضروري به نظر مي رسد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: In Iran, lentil cultivation areas are located mainly in the highlands with hard winters as for the susceptibility of cultivated, autumn sowing is impossible. Therefore, the cultivation is usually done in spring and rain fed. Sowing in low soil temperature in end of winter is one of the problems of spring cultivation in these areas. also, the stop of rainfall before the reproductive stage as well as the inappropriate distribution of rainfall causes moisture depletion of the soil and the most sensitive stages of growth faces with unfit environmental conditions. These factors decrease plant growth, the biomass yield and eventually grain yield. Grain yield can be increased by replacement lentil cultivation in autumn instead of spring cultivation with effectively using of environmental factors such as atmospheric precipitation. Autumn sowing lentil cold tolerant genotypes in Iran showed that this genotypes more effective than spring sowing (3). Cold and freezing are the most important factor limiting lentil cultivation in autumn crop. Identification lentil genotypes with cold tolerance potential is one of the suitable strategies for success in autumn lentil cultivation. Therefore, this experiment was designed to select cold tolerant genotypes of lentil in field conditions.
Materials and Methods: In this study, the cold tolerance of 253 lentil genotypes were evaluated in 2015-2016 on Research Center for Plant Sciences, Ferdowsi University of Mashhad based on augmented designs. Planting was done in the early in November and the plants were exposed to the temperature below 0 °C for 40 days during the vegetative stage. The lowest temperature during this period was -5.9 °C. The cold tolerance of genotypes, was evaluated by a scaling method based on survival rate. The 253 lentil genotypes were classified into four groups of highly resistant to cold (100- 75%), cold resistant (74-50%), tolerant to cold (25-49%) and cold-sensitive (24-24%), respectively. During the growing season, the phonologic stages of the plants (days from sowing to flowering and flowering to maturity) and the survival percentage were recorded under winter cold. At the end of the growth season, in five randomly harvested plants, Morphological traits, yield and yield components were measured and recorded.
Results: Lentil genotypes showed the different cold tolerance and survival percentage (SU %) was between 0 to 100%. 23 genotypes (9 percent) Survived higher than 75% and were classified as highly resistant to cold. The highest survival percentage (100%) was observed in MLC8. The maximum grain yield (88 g.m-2) and biomass yield (535 g.m-2) were obtain from MLC415. The highest length in plant (41 cm) was observed in MLC291. The maximum number of filled pods (83 filled pods per plant) in MLC218 and the maximum hollow pods (72 hollow pods per plant) were observed in MLC72.
Conclusion: Based on this results, 23 cold tolerant genotypes among 253 lentil genotypes were identified and selected for autumn sowing. It seems that by identifying cold resistant genotypes and improvement of vegetative and reproductive growth periods in autumn cultivation, it can be expected that crop yield will improve in autumn cultivation. However due to mild winter, further experiment is necessary for identification of cold hardy lentil genotypes.
